KANNADIG
IMBOURC'H
Niverenn 29
Stagadenn da niverenn 9 Imbourc'h rummad nevez 2004
Breizh en he Darempredoł Etrekeltiek
abaoe 1945
.
Ar pennad-mań
neo nemet un alberz eus ur studi hollekoch da sevel war istor an Emsav en
amzer a-vremań. Studiet e vo amań ar pouez o deus bet an darempredoł
etrekeltiek e Breizh, hag ivez, ret eo henn anzav, o diskar. Studiet e vo ivez
dreist-holl istor div gevredigezh a bled gant al liammoł gant hor breudeur
tramor : ar Chendalch Keltiek war an dachenn sevenadurel, hag ar Chevre
Keltiek war an dachenn bolitikel. Un nebeut aozadurioł all a vo studiet war an
dro.
Ar Chendalch Keltiek
An orin
E-touez an
aozadurioł a zo choazh anezho ez eo an hini koshań. Adalek an XIXe kantved e
voe aozet Kendalchioł etrekeltiek : e Y Fenny (Kembre) e 1838, e Sant-Maloł e
1867, e Dulenn e 1901, e Din-Edin e 1907, e Glascho e 1921
Un troch zo bet
gant an Eil Brezel-Bed, Kendalchioł zo bet
diouzhtu war-lerch avat. Ret eo notenniń ar pouez o doa al liammoł
etrekeltiek en Emsav an amzer-se. Pa oa heskinnet an emsaverien e Breizh da
heul skrapadeg Allard-Le Gorgeu (diskar-amzer 1944) e oa war un dro ur
stourmadeg er wask tramor evit o difenn,
evel da skouer er Baner ac Amserau Cymru.
Dileuridi an Eisteddfod, diouzh o zu, a zeue da stadań an traoł e Breizh etre
an 22 Ebrel hag ar 14 Mae 1947. Emsaverien rediet da guitaat o bro a gave repu
e broioł keltiek all, e Iwerzhon pergen. E-touez ar re vrudetań e cheller
menegiń Roparz HEMON, Remont DELAPORTE, Neven An HENAFF, Alan HEUSAFF
Ar
Chendalchioł etrekeltiek a groge adarre e Dulenn e 1947, e Bangor e 1948
Kendalch Keltiek Etrevroadel
hag e
Skourr Breizh
E Kendalch 1949, e Bangor adarre, e voe mouezhiet
un dezvad nevez, arveret betek neuze. Hiviziken e vez dalchet bep bloaz, war
un danvez resis, ur Chendalch Etrekeliek, a bep eil e pep hini ar 6 vro
geltiek. Evel-se e voe dalchet e Breizh
e Landreger war Ar broioł keltiek hag ar gumuniezh europat (1962), e
Felger (1968), e Naoned war Gwirioł sevenadurel ar bihanniveroł (1974), e
Lannuon war Stad ar yezhoł keltiek (1981), e Roazhon war lech ar yezhoł
keltiek er vuhez a-vremań (1985), e Lesneven war Europa 1992 hag ar broioł
keltiek (1989), en Oriant war Gwirioł mab-den hag ar broioł keltiek (1995),
e Roazhon e 2001
Ur Chuzul Meur a vode, e deroł 1951, ur Rener (Una Ni
Fhaircheallaig), ur Chadoriad (R. Morton NANCE), ur Sekretour Meur (Oscar Mac
Uillis), un Teńzorier Meur (Mac Giolla Phadraig) ha 12 dileuriad kaset gant ar
Skourrioł broadel (2 zileuriad evit pep bro).
War-un dro e oa aozet e pep bro ur Skourr broadel.
War an ton bras e voe savet Skourr Breizh ar Chendalch Keltiek, krouet eta da
geńver Kendalch Bangor (1949). Da gentań, gwir eo, e oa chomet ar Skourr
dinerzh a-walch betek deroł 1951 : e miz Genver 1951 ne voe nemet ennań ar 6
ezel meneget da heul. Dan 10 a viz Chevrer 1951, erfin, e voe savet un dezvad
och aozań Kuzul Broadel, pe Boellgor, ar Skourr, gant Roparz HEMON evel
Kadoriad-Sekretour (Kadoriad betek 1963), Ivona GALBRUN evel teńzorierez, ha 4
ezel all : G. BERNIER, Per DENEZ, Erwan TYMEN ha Yann KERLANN. Roparz HEMON ha
Per DENEZ a oa war an dro dileuridi ar Skourr e Kuzul Meur ar Chendalch
Keltiek Etrevroadel. Bez e ranker bezań brezhoneger evit emezelań er Skourr.
Bep bloaz e voe aozet hiviziken diouzh un tu un Emvod Broadel, pe Emvod Meur
(an hini kentań dar 1ań a viz Eost 1951 e Roazhon), ha diouzh un tu all ur
Vodadeg-Vloaz (an hini gentań dan 3-4 a viz Du 1951 e Gwengamp). Enni e voe
dilennet ur Chuzul Broadel nevez (ennań
12 ezel), ha dreist-holl spisaet obererezh ar Skourr, en ur aozań 7 strollad
lechel : Treger (sekretour : Per EVEN), Bro-Wened, Kernev (sekretour : Per
DENEZ), Leon (sekretour : Ronan HUON), Naoned, Roazhon ha Bro-Chall (sekretour
: Y.E. BERTHOU). Neus ket ken anezho avat. Emvodoł reoliek e voe aozet e pep
strollad lechel. Divizet e voe diouzh un tu all sevel 4 c'hreizenn-studi :
Brezhoneg en Ti (Sekretour : KERLANN), Geriadur (Sekretour : R. HUON),
Deiziadur (Sekretour : P. DENEZ) hag Emglev an Tiegezhioł, krouet
a-raok, met hag a ranke labourat diwar bremań a-unan gant ar Skourr (Sekretour
: P. DENEZ). Erfin e voe savet "Ar Bed Keltiek", renet gant Roparz
HEMON, kannadig kefridiel ar Skourr evit e rummad kentań (Du 1951-Kerzu 1958),
ha da choude kelaouenn dizalch dioutań, tost outań avat (Genver 1959-Mezheven
1971), a-raok bezań staget ouzh Al Liamm. E-pad ur mare, er bloavezhioł 1960,
ez eus bet ur chanadig all, anvet Skourr Breizh ar Chendalch Keltiek. Neus
hiziv an deiz kannadig ebet ken a-berzh ar Skourr avat. Ur pouez bras en deus
kemeret buhez ar Skourr en Emsav e-pad bloavezhioł, rentaoł-kont fonnus
diwar-benn e obererezhioł embannet e lies kelaouenn, ha darvoudoł a-bouez a
choarvezas ennań. Da skouer ez eo da geńver Bodadeg-Vloaz ar Skourr dalchet e
Gwengamp e miz Du 1957 e voe savet Kuzul ar Brezhoneg. Kemmet eo bet evel just,
abaoe ar prantad-se, ar skipailh a ra war e dro (Per DENEZ o tont da vezań
Kadoriad goude Roparz HEMON e 1963, heuliet de dro diwezhatoch gant Riwanon
KERVELLA ha bremań gant Yann GWILHAMOD, tra maz eo Loig CHAPEL Sekretour abaoe
ar bloavezhioł 1970. An obererezh ivez a zo kemmet, hep bezań dre ret izelaet
evel men tispleg Loig CHAPEL (sellout ouzh ar pennad-kaoz). Gwir eo ez eo deuet
war-wel aozadurioł all abaoe krouidigezh ar Chendalch Keltiek
===================================================
Pennad-kaoz
gant Loig CHAPEL, Sekretour Skourr Breizh ar Chendalch Keltiek ha Sekretour
ar gevredigezh Breizh-Kembre (aterset gant Rafael URIEN e Montroulez dan 10 a
viz Meurzh 2004)
RU : Da gentań, piv och chwi
? Abaoe pegoulz e pledit gant Skourr Breizh ar Chendalch Keltiek ? Pe
yezh keltiek a anavezezit ?
LC : Loig CHAPEL on, breutaer e
Montroulez. E darempred on aet gant ar Chendalch Keltiek da geńver Kendalch
Naoned, dalchet e 1974, ha da choude ar Chendalch-se on deuet da vezań
Sekretour Skourr Breizh
Evel yezh keltiek e komzan ar brezhoneg hepken
Tro m
eus bet da zeskiń traoł bihan eus ar chembraeg, nanavezan ket anezhań avat
RU : Bez e chellit
kinnig un tamm ar Chendalch Keltiek ? Ha bez' e chellit diskouez petra
eo e balioł, hag an diforchioł a zo etrezi hag ur gevredigezh all anavezet
ivez, ar Chevre Keltiek ?
LC : A-raok an Eil
Brezel-Bed e oa dija darempredoł stank etre ar broioł keltiek, trochet gant ar
brezel, da choude avat eo bet savet ur gevredigezh nevez, Kendalch Keltiek
Etrevroadel hech anv. Evit kregiń e rae ar Chendalch Keltiek war-dro un
tamm pep tra a sell ouzh an darempredoł etrekeltiek, evel ar sevenadur, ar
politikerezh, an dańs, ar sonerezh hag all, met goude ez eo bet arbennikaet an
traoł, dre ma plede ar Chendalch Keltiek hiviziken war-dro ar sevenadur
hepken, tra ma oa ar Chevre Keltiek o plediń gant ar politikerezh
Goulenn a ra
ar Chendalch Keltiek a-wezhoł traoł digant ar bolitikourion ha ne blij ket
atav dezho, met ne glask ket mont dober politikerezh e-unan.
RU : Just a-walch, alies e
klever ez eo sevenadurel obererezh ar Chendalch Keltiek, tra ma z eo
politikel hini ar Chevre Keltiek
Ha koulskoude ez eus a-wezhoł danvezioł-studi
er Chendalchioł Keltiek evel Europa 1992 hag ar broioł keltiek da skouer
ha
nint ket dodennoł kentoch politikel ?
LC : Nann ! Ar
politikerezh zo ar stourm evit kaout ar galloud hag evit bezań dilennet, ar
pezh ne ra ket ar Chendalch Keltiek
Koulskoude e vez komzet eus traoł tost
ouzh ar politikerezh, ha nint ket politikel avat
Da skouer pa vez komzet eus
ar skolioł evel Diwan ez eo traoł e pled ar bolitikourion ganto mat pe fall-,
nint ket politikel avat
Mod-all, pep tra zo politikel, evel ar buzhug e-barzh
an douar, da skouer ! Pep tra a chell bezań politikel peogwir e sońj dar
bolitikourion ez eo politikel pep tra e pledit ganto, hag e pledont gant un
tamm forzh petra
Arbennikaet eo bet an obererezhioł etre ar Chendalch hag ar
Chevre.
RU : Hag e chellit diskouez
un tamm buhez diabarzh ar Chendalch hag e Skourr Breizh ? Penaos e vez aozet
ar skipailh a ra war-dro ar Chendalch Keltiek, e live etrevroadel hag e live
broadel ? Pet den a zo e-barzh Skourr Breizh ? Pet den a ya dre vras dar
Chendalchioł Keltiek ? Hag ez eo peurvuiań an hevelep re ? Aozet e vez ar
beajoł?
LC : Ur burev etrevroadel zo,
renet gant ar Skosadez Christine MAC KAY. Ar skourr a zegemer ar Chendalch
e-unan a zibab danvez-studi ar Chendalch hag a ginnig dar burev etrevroadel
a chell reiń e sońj hag a chellfe nachań. Graet e vez er Chendalchioł gant
yezh ar vro, gant saoneg ivez siwazh
Er wezh diwezhań e oa ar Chendalch
Keltiek e Breizh, e Roazhon e 2001, e oa binvioł-troidigezh, met er broioł all
neus ket
E live broadel ez eus ur burev e penn ar Skourr, ennań Yann GWILLAMOD
evel Kadoriad, Loig CHAPEL evel Sekretour, Yann TALBOD evel Teńzorer, ha Bernez
AN NAIL evel dileuriad er burev etrevroadel. Un 30 bennak a izili zo er
Skourr
Evit ar pezh ar pezh a sell ouzh ar Chendalchioł Keltiek ez eo hervez
ar bloavezhioł
Er bloaz-mań da skouer e vo en Enez-Vanav, ha ne vo ket kalz a
Vretoned da vont
Tud zo a ya alies
evel-just, ha koulskoude ez eus tud nevez ivez bep bloaz
Kemmań a ra un tamm
memestra. Pep hini a ya de du, daoust deomp bezań klasket
Met an dud a zeu eus
un tamm forzh pelech ; re ziaes eo aozań ar beajoł eta. E obererezh diabarzh Skourr
Breizh e vez arveret ar brezhoneg hepken.
RU : En ur lenn ar
chelaouennoł kozh hag ar re a-vremań e seblant bezań war an diskar an
darempredoł etrekeltiek. Gwezhall e seblante bezań ar Chendalchioł Keltiek
darvoudoł a-bouez en Emsav, rentaoł-kont fonnus embannet, ha bremań er chontol
menegoł dister a-walch
Hag e kav deoch ez eus un diskar ?
LC : Tamm ebet, er chontrol !
Aozadurioł pe obererezhioł nevez zo bet savet, evel ar Chevre Keltiek pe
Gouel Etrekeltiek An Oriant evel-just, met ivet reoł all evel Gouel Etrekeltiek
ar Fińvskeudennerezh, Gouelioł-Mor Etrekeltiek, hag ur Gevredigezh ar
Berukennerien Geltiek zoken !
Neuze, gwanaet eo bet ar Chendalch Keltiek, ha
ne vod ket ken pep tra, a-drugarez dar berzh o deus graet aozadurioł all avat
RU : Ha bremań, evit ar pezh a
sell ouzh ar Gevredigezh Breizh-Kembre
Div gevredigezh zo a-benn ar fin, unan
e Breizh, Kevredigezh Breizh-Kembre, hag unan all e Kembre, Cymdeithas
Cymru-Llydaw, a embann Keleier Breizh-Newyddion Llydaw[1]
Perak neus ket kentoch ur gevredigezh
hepken, daou skourr enni ? Klevet m eus e oa Breizh-Kembre kentoch tuet
war-zu an darempredoł armerzhel ha kenwerzhel, tra ma oa Cymru-Llydaw tuet
war-zu ar sevenadur hag ar yezh
Hag ez eo gwir, ha perak ?
LC : E Breizh ez eo da gentań
ur bodad eus kuzulioł-gevellań ha darempredoł etre kźrioł ha ne ra ket kalz
war-dro ar sevenadur, tra ma z eo e Kembre dreist-holl ur gevredigezh a ra
war-dro ar sevenadur hag ar yezh. Brud fall zo bet lakaet dan Emsav sevenadurel
e Breizh en Eil Brezel-Bed, tamallet da vezań faskour ar pezh neo ket gwir-,
hag en abeg da se o deus kalz tud aon dober war-dro ar sevenadur, ar pezh neo
ket stad an traoł e Kembre, hag eno e vez gwelet mat ar sevenadur.
RU : Hervezoch, piv zo a re
niverusań : ar Vrezhoned o deus desket ar chembraeg, pe ar Gembreiz o deus
desket ar brezhoneg ? Hag hervezoch e oar un tamm Yann Vreizhat petra eo
Kembre ? Peseurt diforchioł a zo a-benn
ar fin etre ar Vreizhiz hag ar Gembreiz ?
LC : Un tamm muioch a
Gembreiz zo o chouzout ar brezhoneg eget Brezhoned o chouzout ar chembraeg.
Ar Vreizhiz ne anavezont ket kalz Kembre, peogwir neo ket un enezenn evel
Iwerzhon a anavezont kalz muioch, evel Bro-Skos ivez
Met Kalz Kembreiz zo
ivez ha ne ouzont ket pelech emań da vat Breizh
Disheńvel eo bet neuz ar
stourm e Breizh hag e Kembre, peogwir o deus ar Gembreiz stourmet mat, e-lech
lakaat bombezennoł droch e forzh pelech, och ober traoł bihan met o vrudań
kalz ar pezh a raent, o tistujań panelloł-hent da skouer dirak an holl, tapet
gant ar polis ha gwelet mat e vezent, ha neo ket evel amań e lech ma vez
lakaet bombezennoł da darzhań gant tud ha nint gwelet mat gant den ebet, och
ober traoł kuzh rak an aon o deus
Er chontrol e Kembre e vez graet traoł
bihan hep kaout mezh
ha tud zo a zo bet kaset dan toull-bach evit traoł
munut
en o zouez e oa a-wezhoł tud veur, anavezet mat evel maered pe gargidi
Un diforch zo etre speredoł ar Vreizhiz hag ar Gembreiz. E-touez ar Vreizhiz
ez eus pe al lodenn vrasań och ober netra, pe un nebeut anezho och ober kalz
re
Ret e vefe kentoch ober traoł bihan met traoł mat
RU : Evit tremen da draoł
all, hag ez eus ivez ur Gevredigezh Breizh-Kernev-Veur ?
LC : A zo bet, met neo ket
padet kalz a gav din
Met dre ar Chendalch Keltiek ez anavezan kevredigezhioł
eus Kernev-Veur evel-just
Souezhet eur gant ar Gerneveuriz a zo o vont war-raok
marteze muioch eget ar Vreizhiz. Un nebeut a dud hepken zo o komz ar
cherneveureg, met memestra int deuet a-benn da sevel ur banniel anavezet
bremań ez-kefridiel ; a-wezhoł a vez lakaet war diez-polis, hag anavezet eo ar
cherneveureg evel ur yezh gant Breizh-Veur, ar pezh neo ket ar brezhoneg gant
Frańs
Dalchet eo bet er bloaz-mań ar Chendalch Keltiek
e Porzh-Erin (Enez-Vanav) dan 12-17 a viz Ebrel 2004 war an danvez-studi
Maouezed Keltia en Istor. Er bloaz a zeu e vo dalchet e Bro-Skos. E Breizh e
vo dalchet e 2006 e Karaez, war an dodenn An arzoł-kaer er vuhez pemdeziek er
broioł keltiek
Evit mont e darempred gant Skourr Breizh ar
Chendalch Keltiek : Sekretouriezh : 5, Hent Berlioz
29600Plourin-Montroulez - celtcong@bretagnenet.com
"http://www.evertype.com/celtcong/cc-home-br.html"
"http://www.celtcong.bzh.bz"
Ar Chevre Keltiek*
E 1961 eo e voe savet ar Chevre Keltiek gant ar
Brezhon o chom e Iwerzhon Alan HEUSAFF hag ar Chembread Gwynfor EVANS, a-benn
arbennikaat ar stourm war an dachenn bolitikel. Embannet en deus bet ar Chevre
e sońjoł da gentań er gelaouenn Celtic News (e saozneg penn-da-benn), eus 1963
da 1973. Abaoe ar bloavezh-mań e vez embannet ez-mareadek ar galaouenn CARN, e saozneg hag e yezh pep bro
geltiek. Heńvel a-walch eo aozadur ar Chevre ouzh hini ar Chendalch, gant
diouzh un tu ur renerezh etrevroadel, a zo e Gadoriad an Iwerzhonad Cathal Ó
LUAIN hag e Sekretour Meur hag Argomzer ar Manavad Bernard MOFFATT, ha diouzh
un tu all Skourrioł broadel, re ar 6 bro geltiek evel-just, met ivez skourrioł
e Bro-Saoz hag e Stadoł-Unanet, hag ur Skourr etrevroadel. Prantad pouezusań
buhez ar Chevre keltiek a zo an Emvod-Meur Bloaziek, e pehini ez eo embannet
mennadoł war a bep seurt dodennoł o sellout ouzh ar broioł keltiek, ha dalchet
a bep eil e pep bro keltiek, er wezh diwezhań e Dulenn hag e miz Gwengolo a zeu
e Kernev-Veur, tra ma vo dalchet e 2005 e Breizh. Er Skourr Breizh ez eus bet
evel-just meur a Sekretour abaoe krouidigezh ar gevredigezh. Goude Charlez AR
GOV, betek 1965, ez eus bet Even GWALEREG, eleze Erwan VALLERIE, Ronan TREMEL,
Jakez DEROUET ur wezh kentań, Jorj ABHERVE-GWEGEN, Yann BOUESSEL DU BOURG,
Youenn KRAFF, hag hiziv an deiz, evit an eil gwezh, Jakez DEROUET. Un 70 bennak
a lennerion eus Carn a zo e Breizh, kalz nebeutoch a dud o kemer perzh e
emvodoł ar Skourr avat. E-pad ur mare a zo, er bloavezhioł 1980, e oa embannet
ur Channadig a-berzh Skourr Breizh ar Chevre Keltiek, e galleg hag e
brezhoneg, "Kannadig Keltia" e anv. Ret eo notiń memestra ez eo ar
saozneg yezh ar Chevre el live etrevroadel, hag ar galleg e Breizh, dre maz eo
niverusoch ar challegerion eget ar vrezhonegerion, er Skourr Breizh.
*Trugarekaat a
ran Jakez DEROUET, bet aterset ganin e Kemper dar Mercher 31 a viz Meurzh
2004, en deus va harpet da sevel ar pennad-mań.
KevreKeltiek :
http://www.manxman.co.im/cleague
Sekretour Skourr Breizh :
Jakez DEROUET
10, ar Verouri-Nevez, 29700
Ploveilh
===================================================
Gouel
Fińvskeudennerezh ha Skinwel
ar Broioł
Keltiek:
Savet eo bet ar gevredigezh-mań e Inizi Gall, e
Bro-Skos, e 1980. Evel an div gevridigezh meneget a-us e vez dalchet ar
Gouel-mań a bep eil e pep bro geltiek. E Dundee eo bet dalchet re bloaz-mań
dan 31 Meurzh-3 Ebrel. E Bro-Skos ez eo staliet sez ar gevredigezh
Kedelloł :
http://www.celticfilm.com.uk/
Keleier
Breizh-Newyddion Llydaw : Jacqueline GIBSON, 5 Clos Thesbis, Aberystwyth, Kembre.
"http://www.cymru-llydaw.org.uk"
Teuliad savet gant Rafael URIEN
Notennoł Politikel gant Youenn Olier
Kudenn bolitikel ar sioc'hanerezh
E-barzh niverenn diwezhań Kannadig Imbourc'h e oa bet embannet
daou bennad e sigur ar sioc'hanerezh. O lennet em boa hep teurel re a evezh
outo hag hep bezań souezhet gant an danvez anezho, o vezań ma ouien e oant bet
savet gant kristenion. O tivizout avat dre zegouezh gant degemererion eus ar C'hannadig ha ne oant ket kristenion e
veizis e oa bet ar re-mań feuket hag anoazet gant ar mennozioł a oa displeget
enno, dreist-holl dre ma lakaent e kont lezennoł e talvoud diwar vremań en
darn-vuiań eus broioł ar C'hornog ez-kristen (hep kontań, eveljust, meurriezoł,
impalaeriezhoł, lakaomp, evel Sina maz eo ar sioc'hanerezh enni un ensavadur
a-berzh-stad a redi ar merc'hed da ziforc'hań goude bezań lakaet er bed daou
vugel).
Tro am eus bet pellzo, a gav
din, da embann ur pennad o tennań d'ar c'hraf mań. N'em eus ket mui sońj resis
eus pezh a skriven neuze ; me 'gav din e oan bet degaset da verat ar gudenn-se
o komz eus Simone de Beauvoir a oa brudet-kenań d'ur mare, e Bro-C'hall
dreist-holl na petra ! Setu, o vezań ma oa bet kont en diviz am boa renet gant
ur c'henduad d'ar sioc'hanerezh eus kristenion a vefe a-du gant ar
pleustrerezh-se, pe, da vihanań, a zamantfe dezhań, e klaskin dezrevell va
savboent war an destenn-mań.
Gouzout a reer a-walc'h ez
eo bet erverzet al lezenn o tennań d'an diforc'hań e Bro-C'hall evel ur
c'hounezadenn eus an emsav benevelour er riez-se, ha rak-se e fell din
ensellout ar gudenn dreist-holl diouzh ur sellboent politikel ha n'eo ket an
hini deneliezhek, mar karit, a zo disheńvel-krenn. Evel m'em boa merket,
mouezhiet hag embannet eo bet lezenn 1973 e Bro-C'hall dindan ur gouarnamant
eus ar gostezenn dehou, evel ma lavarer, nemet dindan levezon ul luskad
kefredel enframmet e-unan en emsav kleizelour araogelour gall, diwanet eus ar
brizh-dispac'h gall eus 1968. Stadet em eus avat, a-c'houdevezh, e oa bet
degemeret penn-da-benn savboentoł an emsav gall-se gant lod stourmerion
vrezhon, diwanet er bloavezhioł c'hwegont, ha da gentań holl, gant UDB
hec'h-unan. Se a verkan dre m'en em c'houlennan a-wechoł ha gouest eo an
emsaverion da vagań ur preder orinel evel broadelourion (pe gristenion vrezhon
a-wechoł) ; anzav a ran em bez douetańs lies a wech, hogen se a zo un afer all,
forzh penaos.
Deomp avat d'ar gudenn
hec'h-unan hag a denn da c'houzout, a-benn ar fin, hag entuań a c'hell ur
c'hristen gant ul lezenn o reizhwiriekaat ar sioc'hanerezh. Evit respont d'ar
goulenn hervez ar poell e ranker skarzhań an arvez trivliadel a roer d'an afer-se
gant an div gostezenn, ne vern penaos, estrenvan ar merc'hed dougerezed en
desped dezho hag estrenvan ar groueell e teur e vamm a venner drouklazhań, ha
na c'heller na prouiń nag imbroudiń na muzuliań, hogen a faltazier evit reiń
koustiańs fall d'ar vuntrerion, ar pezh o laka, evel maz eo kaer gortoz, da
fuloriń kentoc'h eget da brederiań, ha nebeutoc'h c'hoazh da vagań morc'hed.
Lavaromp diouzhtu : arguzenn
ar boan pe an estrenvan n'int ket arguzennoł dre m'en em harpont war un
dangorelezh hegemm ha berrbad a-wechoł. Unan a c'hello klask en em lazhań dre
ma hańvalo e vuhez dezhań d'ur mare bezań dic'houzańvus ; mar bez saveteet goude
un arnod c'hwitet d'en em zistrujań, ha mar bez harpet gant tud vat
a-c'houdevezh, e vo stad en den-se o vevań pelloc'h.
Kemeromp degouezh ar
wallerion, hini ar vaborgederion en o zouez. Lavarout a raio ar re-se deoc'h ez
eo ken kriz ha ken dic'houzańvus o estrenvan gant an ezhomm o gwask ma rankont
reiń e walc'h d'o anien anez treiń sod ; evit tec'hout diouzh o estrenvan eo e
sevenont o zorfed enta.
Skouerioł all a c'hellfed
reiń. Daoust ha ne zlefed ket aotren an helazherezh, n'eo ket hepken d'ar
glańvourion dibare a c'houlenn, lakaomp, evit tec'hout diouzh diwaskoł 'zo,
hogen ivez d'ar re o deus da blediń gant bugale brednammet, pe gozhidi ken
brednammet all, na c'heller kaout darempred ebet ganto, hag a vez o reuziań
enta ouzh un estrenvan didalvez a-grenn peogwir n'eus pare ebet da c'hortoz da
vredkleńvedoł 'zo?
Gouzout a reer e vez barnet
ar wallerion hag ar vaborgederion dre ma vresont gwirioł un nouez denel o tagań
ur bugel pe ur vaouez. An dalc'h, enta, e par ar sioc'hanerezh, ez eo gouzout
ha bez' ez eo ar groueell un nouez denel. Kenduidi ar sioc'hanerezh a lavar pe
ez eo ar groueell ur seurt krign-bev o deus ar merc'hed ar gwir d'en em
zistrobań dioutań evit kenderc'hel da vevań ur vuhez aesoc'h eget na vefe
a-hend-all, pe n'eus a nouez denel nemet diorreet e vefe ha gouest da ren
e-unan ur vuhez denel.
Tenn eo degemer ur bennaenn
a seurt-se. Ma plegfed d'henn ober e rankfed darbenn ne vefe mui an diskianted
dibare, ar re a zo tizhet en o c'hozhni gant kleńved Atzheimer, lakaomp,
nouezoł denel hag e vefe reizhwir o distrujań peogwir e sammont ar gevredigezh
en aner a-grenn. Gwir eo ez eo bet helazhet seurt klańvourion en Alamagn dindan
ar renad kenelwerinat hag ivez, e-barzh riezoł 'zo evel Sveden e-pad meur a zek
vloaz, a-raok ha goude ar brezel diwezhań.
Sklaer a-walc'h eo
koulskoude n'eo ket degouezh ar c'hroueelloł heńvel ouzh hini an
dismantroł-tud-se, ha n'o devo biken, adal maz int kraouiet en o c'hleńved
buhez denel ebet ken. Un tonkadur a zo stag ouzh ur groueell, adal deroł e
engehentadur, hag an tonkadur-se eo, en hon amzer a lezenneladur ar sioc'hanań,
a zo distrujet dre ziviz un den all oc'h emellout dre e rezid hag dre e frankiz
e-unan, e pep kiriegezh enta, e pevar-ugent dre gant eus an degouezhioł.
Gwechall e oa disheńvel an traoł, eveljust. Dibaot e oa ar ganedigezhioł
direizhwiriek ; ur c'heverreuz a oa anezho ha ken strafuilhet e oa ar merc'hed
dougerezed dre wallzarvoud ma oa teńvalaet o meiz hag o skiant, a-wechoł, pa
ziforc'hent, dreist-holl gwechall eveljust, se a adlavaran, hag asur eo em
spered e tlejed bezań digospekaet un emzalc'h a seurt-se, a oa barnet gant ar
stad forzh penaos, evit arbennoł n'o doa netra da welout gant ar feiz eveljust.
Lavaret em eus alies ez eo
bet ar stourm evit lezennelaat ar sioc'hanań ur gadoberiadenn, e-touez re all,
renet gant kenduidi ar brederouriezh arnevez evit diverkań aspadennoł diwezhań
ur bedveizadur relijiel henvoazel, diazezet war un diskulierezh a-berzh un Doue
trehontel embreget dre hanterouriezh ur bobl dilennet, yuzev, kristen pe
vuslimat. Ne gredan ket enta ez eo gwirion ar bruderezh santimantel kaset
en-dro d'an arvez deneliezhek a glasker gwiskań d'an emgann politikel-se. Evit
gwir, a-c'houde maz eo bet mouezhiet al lezenn e Bro-C'hall e 1973, ez eo bet
lamet an arbenn trivliadel a roed d'ar stourmadenn. Rak-se ivez o deus atebeion
an Iliz katolik en Alamagn sońjet, goude maz eo bet mouezhiet al lezenn en o
riez, ne dalveze ken ar boan d'ar gristenion perzhiań er c'huzulioł ensavet
evit lakaat ar merc'hed d'emouezań ouzh ster grevus an ober a vennont kas da
benn. E devoud, ar peurliesań, en holl riezoł m'emań dezvelaet ar sioc'hanań,
ez eo evit abegoł a aezentez hag a gletadurezh, mar geller lavarout, e tibab ar
merc'hed, dimezet pe get, sioc'hanań, e-giz pa ne vije pouez na ster gant
hevelep kammed, lakaomp, evit navgont dre gant anezho.
Evel m' em eus evezhiet
alies, kadoberiadenn ar sioc'hanań da zezvelaat a zo ereet strizh ouzh ur
stourmaden all renet atav gant kenduidi ar brederouriezh arnevez, an hini a zo
bet kaset da benn dindan talbenn an dieubidigezh
revel, - dirollerezh a vefe ar ger dik, evit gwir, hepmui - ur stourmadenn
a ya en-dro abaoe dibenn ar brezel diwezhań, hogen dreist-holl, a-c'houde
brizh-dispac'h gall 1968, un tebet dieubidigezh
enta graet ganti eus arver ar rev un drammgaezhiadezh e-touez re all, e-tal
hini an alkol hag ar butun. Marteze o deus an denion ezhomm drammoł evit
disońjal ez int denion, tonket dezho an ankou hag an distrujidigezh, da welout,
hogen ne zlefent ket klemm neuze ma klańvont ha ma varvont diwar o arverań,
gant ar c'hiroz, ar c'hrign-bev pe an hadep. Skrivań a ran: ne zlefent ket, rak a-benn ar fin, ez int tud reuziet gant ur
stuzegezh hollveziadel en hor c'hevredigezhioł, a zo bet sammet warno, dre ma
n'eus kevredigezh dazeilat ebet gouest d'o dedennań ha d'o degemer abaoe maz eo
aet an Iliz da get evel pobl diles. Trueziń a ran ouzh ar geizh-se touellet
gant ar sofisted a zo e penn ar galloud en holl riezoł, hag ar re-mań ivez
torfetourion peogwir ez int kiriek d'o diwaskoł ha d'o marv, evito da vezań,
a-hend-all, tud a vertuz a bep hent, enframmet ervat er gevredigezh ; bezit
asur : n'eus ket anezho kaezh tud.
Ur wech lavaret se, ne
gredan ket ez eus tu da gemm al lezennoł oc'h aotren ar sioc'hanań. Hor
c'hevredigezhioł europat kempred, er c'hevandir-mań koulz hag en hini Nevez, a
zo kevredigezhioł dizoue, ha klotań a ra al lezennoł-se gant diazezoł
prederouriezhel o stuzegezh.
Ar gristenion en hor riezoł
kornogat n'int mui nemet ur bihanniver ; n'int ket zoken ur maeskenel peogwir e
fell dezho bezań kevanet ouzh ar gevredigezh dizoue m'emaint klenket enni.
Hogen an nebeudig anezho o deus miret bepred ar feiz, unan dre gant eus ar
boblańs, n'o deus na kentel nag absolvenn da reiń d'ar re na lodont ket o feiz
; bras a-walc'h eo ar re-mań evit gouzout pezh a reont, ha n'o deus nemet
sammań holl riskloł o difeiz er bed-mań koulz hag er bed all.
Estrenion omp, ni kristenion
? Moarvat, ha gant Roparz Hemon, e Breizh, e c'hellomp lavarout ez omp diwar
vremań, div wech estren en hor bro, evel Brezhoned, evel brezhonegerion, hag
evel kristenion. Hejomp kuit enta ar boultrenn diwar hon treid, hervez ali an
aviel ; deomp d'ar gouelec'h evit ar mare, o klask ennań hent un douar nevez.
Ne lavaran ket eveljust e
ranker disfiziout diouzh an holl stourmadegoł a vez renet evit gwellaat stuz
divezel ar gevredigezh, war zigarez o defe holl ur pal politikel dirgel. Sońj a
zo c'hoazh eus ar stourmadeg a-enep d'ar barn d'ar marv, ma c'helle an holl
kemer perzh enni. Daou dra am eus kavet iskis e par ar stourmadegoł-se evelato
; da gentań, n'he deus ar stourmadeg a-enep d'ar barn d'ar marv broudet er
C'hwec'hkogn luskad poblek ebet nag angerz ebet ; ha d'an eil, n'eus ket bet
sońjet biskoazh er riez-se ren ur stourmadeg a-enep d'an enluerezh rediek, a ra
eus nep piv bennak a zo un danvez drouklazher. E sigur an enluerezh-se e oa tu
dreist-holl da lavarout : "Nous
sommes tous des assassins !" Kalz angerzekoc'h eo bet ar stourmadeg
evit lezennelaat ar sioc'hanerezh. Perak ? Klaskit ur respont. Ar pezh a zo
diac'hin er stourmadeg-se eo ne oa biskoazh anv eus an danvez-buhez a oa da
zistrujań, a c'helle bezań hini un den-meur pe ur sant, koulz hag hini un
torfetour pe ur muntrer. Daoust ha difennet e vefe en em sońjal hag ober
goulennoł zo ? Se a gredfed a-walc'h a-wechoł.
Youenn Olier
Notenn : Er
bloaz 2001 ez eo bet savet ar pennad-mań.
An Heuliadoł d'an Dieubidigezh Revel
Fellout a rafe din lavarout ur ger
bennak war un arvez eus kudenn ar sioc'hanerezh, pe eus he heuliadoł, ha n'eo
ket bet meret gant Youenn Olier en e "Notennoł Politikel" ; ar sioc'hanerezh
a lavaran, hogen hag a zo liammet dre vras gant an tebet dieubidigezh revel.
Evit d'ur gevredidigezh, d'ur
sevenadurezh dreistpadout hag en em zioren kantreol e fell dezho bezań stabil
pe d'an nebeutań chom hep gouzańv re a strońsadoł, rak buan a-walc'h e tiwan
enni kudennoł hag a zeu, ken buan all, da vezań diziluziadus. Kemeromp da
skouer : kudenn ar C'hefioł Gledemdenn[1] e
Bro-C'hall ; ar reizhiad dibabet en derou-holl a zo bet an hini dre
zasparzhidigezh, da lavarout eo, paeet e vez an emdennidi gant skodennoł ar re
a labour (an oberianted). Bez' e c'hell arc'hwelań hevelep reizhiad gant ma
chomfe stabil a-walc'h an dregantad emdennidi e keńver niver ar skodennerion.
En derou ez ae mat an traoł ; bez' e oa, lakaomp, 4 pe 5 skodenner evit un emdennad,
bremań ez eus war-dro 2,5 skodenner evit 1 emdennad, ha warc'hoazh e tigresko
c'hoazh niver ar skodennerion e keńver an emdennidi war pezh a lavarer, ha
neuze ez en em gavomp gant kudenn ar wastell da lodennań : gant muioc'h a dud
eget rakwelet ha gant an hevelep gwastell e vo bihanoc'h lodenn pep hini, pe
neuze e vo ret kaout ur wastell vrasoc'h evit chom hep krennań war lodenn pep
hini. Perak hevelep emdroadur ? Evit un darn vat ez eus aze araokadennoł bras
ar vezekniezh hag a zo kiriek eus an dra-se ; hiraet kalz eo bet goanag-bevań
keitat an dud - war-dro pemzek bloaz bennak ouzhpenn abaoe un hanter kantved -
hag er c'heit-se ez eo bet izelaet, ouzhpenn, oad an dud evit mont war o leve.
Goude-se n'eo ket diaes kompren e savfe aze ur gudenn, hogen hag a c'hellfe
bezań diluziet, memestra, gant ur skoliad daouzek vloaz desket gantań un tamm
jedoniezh. An arbenn all d'ar gudenn a zo koazhadur frouezhusted ar c'houbladoł
; betek neuze ne oa ket bet santet re ar gweredoł anezhań, rak ez eo ret d'ur
rummad-tud tremen evit henn stadań, met bremań maz eo krog rummad baby-boom ar goudevezh-vrezel da vont
war e leve e vez doujet d'an heuliadoł. Dleet da veur a wezher ez eo koazhadur
ar frouezhusted ; anavezet mat eo lod anezho daoust dezho chom hep bezań anzavet
ent kevredik ; sklaer eo, da skouer, n'eo ket estren eus an dra-se pleustrerezh
gwitibunet an hilastalerezh hag ar sioc'hanerezh ; e kenstur gant an dra-se e
kil an tiegezh henvoazel ensavadekaet gant an dimeziń relijiel ha trevourel e
gounid ur stumm hebleg, hogen muioc'h berrbad, a genannezerezh, e-lec'h a vez
kantverzet alies ganedigezh ur bugel evel ur riskl andarbennadus. En diwezh, un
niver war-gresk a vaouezed en em ouestl d'o buhez vicherek a-raok genel bugale,
met diwezhatoc'h e c'hanont, nebeutoc'h a vugale o deus peurvuiań.
An hevelep gweredoł a vez kantaezet
gant un ensavadur all, ma vez lorc'h enno gant ar C'hallaoued, eus ar
"C'hedskor" e fell din komz, gwir donell Danaļdezed ma vezont atav
war glask diskoulmoł evit stouvań he strad ; klask a reont krennań war an
dispignoł eveljust, evel hini ar mezegadelloł da skouer, meneget da gentań-penn
atav gant ar meziennoł, hogen, biken ne vez kel eus paouez da baeań ar
sioc'hanadennoł gant ar C'hedskor, pa n'eo ket ur c'hleńved, kaout bugale. War
bep pakad sigaretennoł e vez skrivet bremań : "butuniń a lazh", rak e ouzer pegement e koust aroueliań
ur butuner taget gant ur c'hrign-bev, hogen, war ar pakadoł stevelloł, ma vez
graet forzh bruderezh er meziennoł, ne gredan ket e vefe skrivet :"fouzhań a lazh", koulskoude,
ken ker mar n'eo ket muioc'h, e koust mezegaduriń un den tapet gantań an HADEP,
hep kontań ma vez distrujet e vuhez alies, ha reoł all dre gontammidigezh..
Kement-mań holl en dije gellet
bezań bet rakwelet gant ar bolitikerion a-raok dezho kemer disentezioł ha
mouezhiań lezennoł hor c'has end-eeun d'an emlazh en Europa, hogen emaomp e
demokratiezh, hag er werinveliezhoł, preder pennań nep politiker a zo strivań
da c'hounit e addilennidigezh tostań hag evit se, arabat c'hoari ar re gKassandras, hogen kentoc'h mont a-du
atav gant e zilennva galloudel.
E diouer erziwall, ha na vezań
rakwelet pezh a dlee c'hoarvezout, e c'heller bepred kemer diarbennoł evit
reizhań ar saviad da-c'houde, hag evit pezh a zo kel anezhi amań, ober en
diwezh ur politikerezh genelouriezhel evel, da skouer : skoazellań ar mammoł
tiegezh o reiń dezho ur gopr mammel, evel maz eo bet graet e Bro-Swedenn, mar
ne fazian ket, e lec'h o c'has e pep degouezh etrezek marc'had al labour, emen
ez eus bepred un dic'hwel padus, hogen, se ne vefe ket kavet politicaly correct gant al lobby benevelour, na gant ar c'hedveno
kennebeut, kenteliet ma vez dizehan gant ar meziennoł.
Nann, an diskoulm kinniget gant hor
politikerion a zo atav an hevelep hini : an enbroerezh eus tud eus an trede-bed,
Azia pe Afrika, evel maz erbede un danevellskrid eus Rannad Poblańs Aozidigezh
ar Riezoł Unanet er bloaz 2000 ; evit derc'hel keńverioł-bremań etre oberianted
ha dioberianted e rankfe ar pemzek bro eus ar Geduniezh Europat derc'hel digor
he dorioł da 159 milion enbroidi, ac'han da 2025 : 44 evit Bro-Alamagn, 26 evit
Italia, hag hepken 23 evit ar C'hwec'hkogn ... Un tammig reuz en doa graet an
dra-se er metoł politikel d'an ampoent, hogen buan e voe tavet war an dra-se.
Koulskoude, oc'h ober e vad eus e donedigezh e Bruksell d'an 29 a viz Gwenveur
2004 evit degemer ar priz Sakharov 2003, deroet dezhań gant Parlamant Europa,
en deus Kofi Anann, sekretour-meur A.R.U., adlavaret c'hoazh mennadoł an
ensavioł bedelour ma hańval bezań an
argomzer anezho evit an enbroerezh en hor c'hevandir kozh, oc'h adkemer an
arguzennoł anavezet : ret-mat eo an enbroerezh evit Europa dre m'o deus an
Europiz nebeutoc'h-nebeutań a vugale, koshaat a ra he foblańs hag emań o tigreskiń,
pezh a zedenn peorion eus peurrest ar bed. Hogen, evit diwall diouzh reizhiad
mafiaek an dreizherion, hag hini an dungoulennerion-repu, ez eo ret krouiń gwir
boellodeoł enbroerezh reizhek ; neuze e fell deomp ur gwir genober etrevroadel.
War ar c'hannaded hag a oa o c'hortoz ul lid evit rentań gouvri da Sergio
Vieira de Mello, derc'houezer arbennik A.R.U., lazhet en ur gwalldaol e Bagdad,
d'an 19 a viz Eost 2003, e taolas areizh Kofi Annan ur yenijenn bennak, war
pezh am eus lennet. Mard e voe sartaet kannaded an tu kleiz ha tu kleiz-pellań,
re ar c'hreiz oc'h asantiń d'ar raklun, re an tu dehou avat o deus klemmet...
hogen en dizurzh, ken en doa balbouzet
Hans-Gert Pöttering, kadoriad ar strollad PPE, un tamm divarc'het, neket ur respont war grafadur an
enbroerezh, hogen unan war Sakharov. Ur wech ouzhpenn, Europa dizunvanet-holl
war ur c'hraf penndalc'hel evit he dreitvevadur a sko war-du ar gwashań
diskoulm.
Pezh a zo sur er gobidell-mań, en
tu all d'an devoud na vefe mui goude-se eus Europa, an Europa a anavezomp
a-viskoazh, ne vefe tamm ebet an diskoulm a c'hortozfemp, rak, mard ez eus
ezhomm eus micherourion en Europa, ez eo eus reoł uhelouestek evel e
Norzhamerika, ha neket eus darbarerion dizesk ha n'eus ket mui ezhomm anezho ;
ar greantioł emen e c'hellfent labourat a zo bet dilec'hiet seulabred etrezek
ar broioł, digoustusoc'h an dorn-labour enno. Neuze, ne vefent nemet evit en em
verniań muioc'h c'hoazh e bannlevioł reuzeudik ar c'hźrioł bras, e-lec'h e
stummfent getoioł tud dilabour, oc'h en em reiń d'an holl drafikoł eneplezenn,
ha gant pezh a welomp o c'hoarvezout bremań gant an islamourion oc'h ober o
reuz un tammig e pep lec'h, ez eus tu d'en em c'houlenn ha n'omp ket aet
seulabred re bell war an tu-se. Ezhomm eus micherourion uhelouestek a lavaren,
hogen ezhomm anezho a zo ivez en Afrika pe Azia, evit diorren ar broioł-se ;
neuze, klask o dedennań en Europa a vefe emgarantez glan eus hor perzh, dres
pezh a vez rebechet ouzh an Amerikaned gant ar C'hallaoued, pa welont o
imbourc'herion yaouank mont da labourat er Stadoł-Unanet pe er C'hanada, goude
bezań o stummet e-pad bloavezhioł.
An diskoulmoł da gudennoł
tudegezhel Europa a zo da gavout ennomp hon-unan, Europiz ; deomp da zigeriń
hon daoulagad evit o gwelout, pe da bediń Doue evit dezhań o diskouez
deomp.
Yann MIKAEL
:
An Aeled er Bibl
Alies e vez meneget an aeled er Bibl, kenkoulz en
Testamant Kozh hag en Testamant Nevez. En ur harpań war ar pezh a zo skrivet
diwar o fenn, emaomp o vont da glask respont da zaou c'houlenn : Piv ez int ?
Petra a reont ?
1 Piv eo an aeled ?
E yezhoł ar Bibl, ar gerioł implijet evit
"ael" a zo MALAK en hebraeg hag AGGELOS e gresianeg. An daou c'her-se
o deus an hevelep ster: "an hini kaset" pe "ar c'hannad".
Ar wrizienn Malak a zo e orin anv ar profed Malaki (= va c'hannad).
Ar respont klokań d'ar goulenn "Piv eo an
aeled?" a zo roet gant Hebreed 1:14, "Ha nint ket holl speredoł och
embregań ur servij, ha kaset evit seveniń ur ministrerezh e-keńver a re a dle
resev ar silvidigezh da hźrezh?" Sklaer eo eta penaos int speredoł, boudoł
speredel. "Kaset" int, ar pezh a glot mat gant o anv:
"kannaded"
War a seblant, ez eus lies renkadoł a aeled. Setu
anv ar renkadoł meneget (an anvioł a c'hell cheńch un tammig hervez an
troidigezhioł):
- An Tronioł (Koloseiz 1:16)
- Ar Mestronioł (Efeziz 1:21, Koloseiz 1:16)
- Ar Prińselezhioł (Efeziz 1:21, Koloseiz 1:16)
- Ar Galloudoł (Efeziz 1:21, Koloseiz 1:16, 1 Pźr
3:22)
- An Nerzhioł (Efeziz 1:21, 1 Pźr 3:22)
- Ar Serafined (Izaia 6:2)
- Ar Cherubined (meneget int alies en T.K., da
skouer Geneliezh 3:24, 2 Samuel 22:11, Ezekiel 10:1; en T.N., ez int kavet en
Hebreed 9:5)
- An Arc'hael (1 Tesalonikiz 4:16, Jud 9).
Bez' ez eus un arc'hael hepken, hag e zere a seblant
uheloc'h eget hini an aeled all. Ar wrizienn ARC'H e gresianeg a dalvez
"kentań", pe "pennań".
Daou ael a zo anavezet dre o anv:
- "Mikael", an arc'hael (Daniel 10:13,
Daniel 12:1, Jud 9, Diskuliadur 12:7). Penn-bras lu Doue eo, e anv a dalvez
"evel Doue"
- "Gabriel" (Daniel 8:16, Daniel 9:21,
Lukaz 1:19-26). E anv a dalvez "Doue a zo galloudus".
An aeled a zo speredoł, met e c'hellont kemer stumm
un den. Ar skouerioł a zo niverus; setu daou anezho en T.K. ha daou en T.N.:
Geneliezh 19:1, Barnerien 6:11, Yann 20:12, Oberoł 12:7. Posupl eo zoken
gwelout un ael hep henn gouzout (Hebreed 13:2). Komz a reont yezhoł dezho
o-unan, a c'heller komz ivez gant sikour ar Spered-Santel (1 Korintiz 13:1).
2 Petra a ra an aeled?
Hervez ar pezh a zo lavaret en Hebreed 1:14,
"kaset int evit seveniń ur ministrerezh e-keńver a re a dle resev ar
silvidigezh da hźrezh". O gwelout a reer eta o tegas kemennadurioł a-berzh
Doue, o kalonekaat hag o frealziń, oc'h aliań diwar-benn an traoł d'ober en un
degouezh bennak, o stourm ouzh nerzhioł an droug. Ar skouerioł a zo re niverus
evit menegiń an arroudoł.
Ur galloud bras a zo ganto (Salm 103:20). Kas a
reont da benn barn Doue (war Sodom, Jeruzalem, an Asiriz, Herodez), hag e
kasint c'hoazh anezhi (Mazhev 13:49, Diskuliadur pennadoł 8 da 16). Bez' e
c'hellont ivez foetań an douar evit e evezhiań (Zakaria 1:9-11).
Evel-just, e servijont Jezuz hag ec'h azeulont
anezhań (Mazhev 4:11, Mazhev 13:41, Mazhev 25:31, Mazhev 26:53, Lukaz 2:13,
Lukaz 22:43, Hebreed 1:6, Diskuliadur 22:16).
Kinnig a reomp dalc'hmat ur veuleudi da Zoue (Salm
148:2, Diskuliadur 7:11-12).
3 Traoł da c'houzout diwar-benn an aeled
O fealded hag o lealded e-keńver an Aotrou a zo
peurvat, met krouadurien int eveldomp. Dre-se, difennet eo ouzhimp o azeuliń,
ha n'o deus doare ebet eus an doueelezh (Romaned 1:24-25, Koloseiz 2:18,
Diskuliadur 19:10, Diskuliadur 22:9).
Bez' ez eus aeled hag a zo kouezhet; dilignezet int
eta bremań (Mazhev 25:41, 2 Pźr 2:4, Jud 6, Diskuliadur 12:9). Satan e-unan a
zo un ael kozh a renk uhel. Kouezhet eo en abeg d'e lorc'h (Izaia 14:4-23,
Ezekiel 28:11-19).
Sikour an aeled a zo prizius evidomp. Ra welot
anezho o seveniń ur ministrerezh galloudus e-pad ho puhez.
Lukaz BERNIKOD
« Karc'hariet e oan ha deuet oc'h
betek ennon »
D'ar Sul 29 a viz C'hwevrer e voe lidet an oferenn e
brezhoneg (evel ma vez graet bep Sul diwezhań ar miz) en iliz Sant Erwan ar
Vinic'hi. Sul kentań ar c'horaiz e oa.
C'hoarvezout a rae an deiz a-raok ma kroge prosez
hor prizonidi dirak lez-varn arbennik Pariz. Setu perak e voe pedet evito, o
terc'hel sońj eus komzoł Jezuz : «Karc'hariet e oan ha deuet oc'h betek ennon».
War un dro e voe pedet evit an holl dud o c'houzańv,
ar re heskinet, ar re a stourm peoc'hus evit ur bed reishoc'h.
Un daou ugent bennak a dud o devoa kemeret perzh en
oferenn-se. Muioc'h a dud a vije bet ma vije bet gwelloc'h an amzer. N'eus
forzh penaos e ouzomp mat eo deuet rouez bremań an dud a zo chomet war un dro
Kristenion ha brezhonegerion.
Evit kompren an homelienn graet ganin ez eo mat lenn
an testennoł : Levr an adlezenn 26, 4-10 ; St Lukaz 4, 1-13.
Doue ar
Frankiz
Doue a azeulomp hag a rentomp gloar dezhań a zo Doue
ar Frankiz, Doue an dieubiń.
Roet en doa ar frankiz d'e bobl Israel. Sklaved e
oant e Bro-Egipt, kalet ar vuhez ganto, gwasket gant Egiptiz. Rediet e oant da
labourat evit Farao, hep gopr, hep frankiz. Met Doue a zo deuet da gemer perzh
en istor ar bobl, ha dieubet en deus tud e bobl dibabet. O lakaet en deus da
dreuziń an dourioł ha da gavout o frankiz war o douar, Israel.
Fellout a ra dezhań hon dieubiń ivez bremań, en hor
bed-ni, en hon amzer-ni rak dalc'het omp, karc'hariet, prizoniet, zoken mar ne
welomp ket an dra-se.
Eus petra enta hon eus ezhomm da vezań dieubet ?
daou seurt frankiz a zo da c'hounit, rak daou seurt sklavelezh a bouez war hor
choug.
Da gentań ez eus sklavelezh diavaez. En endro ma
vevomp ennań ez omp toullbac'het. Gwasket e vez mab-den gant kalz a nerzhioł
enep dezhań : nerzhioł an armerzh, nerzhioł an arc'hant bras, met ivez nerzhioł
ar politikerezh digalon, didruez, nerzhioł ar galloud a gas da netra gwirioł
Mab-den ha gwir ar pobloł da gas war-raok o dazont.
Bez' hon eus da stourm ivez enep da nerzhioł all :
pouez pounner ar sevenadurioł bras, sevenadur danvezel ar c'hornog, nerzhioł ar
c'healadurezhioł a venn war un dro lazhań an den ha lazhań Doue e kalon an denelezh.
Ur sklavelezh diabarzh, soutiloc'h, a wask ivez
warnomp : ar pezh en em led e kalon pep hini : gwarizi, lorc'h, brasoni,
emgarantez, diegi, lontegezh, dic'hlanded. Da bep hini neuze da gas da benn ar
stourm warnań e-unan.
Met penaos bezań dieubet ? peseurt binvioł a ro an
Aotroł Doue dimp ? Reiń a ra dimp da gentań, pebezh prof kaer ! an reir vertuz
a heńch ac'hanomp war-du Ennań hag e Rouantelezh : Ar Feiz, evit ma vo ur ster
d'hor buhez.
An esperańs, evit ma vo kalon ennomp da glask
diazezań ur bed gwelloc'h ha reishoc'h.
Ar garantez, dreist pep tra, ar vertuz na dremeno
biken, nag er bed-mań nag er bed all, evit ma tougo frouezh mat hon holl
strivoł.
Fiziout a ra an Aotroł Doue ennomp an teir vertuz-se
evit ma poagnimp da sevel ur bed a reizhder, a beoc'h, a wirionez. N'eo ket ar
gwallnerzh, ar feulster, an droug a dle trec'hiń, met ar justiz, ar wirionez.
Ar gristenion a zo galvet da heuliań komzoł Jezuz Krist en aviel : evurus ar re
zous rak dezho e vo roet an douar prometet.
Setu perak ez omp bodet amań evit pediń. Pediń a
reomp evit ar re a labour kalonek evit ur bed reishoc'h, gwelloc'h, hag a vez
heskinet alies abalamour d'o engouestladenn.
Pediń a reomp evit ar re a labour evit ar re a
c'houzańv, en o c'horf pe en o c'halon, en o spered, ar re a zo toullbac'het,
an holl brizonidi politikel er bed. pediń a reomp evit hor bro hag an dud a vev
enni.
Evel Jezuz klaskomp neuze bezań tud dieub ha sonn
dirak ar vuhez. Jezuz a oa bet temptet er gouelec'h gant an Diaoul. Lec'h ar
gollidigezh pe hini ar silvidigezh eo ar gouelec'h, ennań e c'heller en em
goll, koll ar vuhez wirion, pe, tostaat ouzh Doue ha bezań salvet.
Stourmet ha trec'het en doa Jezuz war an
temptadurioł a zo reoł pep hini ac'hanomp c'hoazh en deiz a hiziv, en hon bed a
hiziv.
An temptadur kentań eo sońjal, krediń n'eus
silvidigezh nemet en traoł danvezel : ar bara, an arc'hant, an deknikelezh.
An eil temptadur eo en em lakaat sklaved, daoulinań
dirak an droug, ar gaou, ar fallentez.
An trede hini eo klask kemer plas an Aotroł Doue :
krediń ez omp mistri war bep tra, war ar bed, war ar vuhez, war ar re all, war
an dazont. Krediń ez omp-ni Doue, ha n'eo ket krouadurion.
Evit diwall mat diouzh an temptadurioł-se heuliomp
Sant Erwan, alvokad ha barner. Dreist-holl amań er Vinic'hi m'eo bet ganet.
A-hed e vuhez a veleg en deus bet difennet ar re wasket, ar re baour ; klasket
en deus ar frankiz evit e vro, klasket en deus lakaat ar peoc'h hag ar justiz
etre an dud.
Gant sant Erwan enta, eomp betek kalon, betek kreiz
donań hor feiz kristen. Amen.
Yann Talbot
Keleier a bep seurt
Ur Romant Istorel war Ar Bonedoł Ruz...
Favreau Jacqueline .- Pilhaouer ha
Boned Ruz .- 124 p. e ti an Here, Plougastell-Dz 29470.
An 18 vet romant eus rummad
"Levrioł Skol Al Louarn eo al evr-mań, mat-tre evit ar grennarded
hag ar
re goshoc'h. Kontań a ra un darn eus buhez ur pilhaouer da vare emsavadeg ar
bonedoł-ruz dindan ar Roue Gall Loeiz XIV. Bourrus eo da lenn ha reiń a ra un
daolenn d'al lenner eus petra c'helle bezań buhez un den diwar ar maez d'an
ampoent, paour ha paour-razh a-wechoł, hogen evel hiziv c'hoant gantań karout
ha bezań karet, gwellaat e stad hep gwerzhań e ene evit keloł-se.
...Hag an Tad Mat
Un evezhiadenn evelkent, ar meneg
faos eus emzalc'h an Tad Maner d'ar poent-se hag an notenn p. 112 a lavar e
vefe bet kaset "gant an Dug de Chaulnes d'ober misionoł e Breizh izel,
dezho da bal sachań ar bobl a-du gant ar Roue ha Doue". Ne gredan ket e
ranker barn an darvoudoł evel-se, ken prim. Da vihanań e vefe ret skrivań
"An dug de Chaulnes a oa laouen gant misionoł an Tad Maner, a rae e seizh
gwellań dre e visionoł da zegas ar peoc'h en-dro da ren er vro. E bal a oa
avielań, eveljust, hogen sur eo e servije ivez obererezh an Tad Maner d'an Dug
ha d'ar Roue". Lenn evit gouzout muioc'h levr an Aotrou Séjourné levrenn
II p. 180-183 .
=================================================
Ur Gendael E Landeda Diwar-Benn Gwalarn
Pemp den warn-ugent a zo en em
gavet da zeiz ar votadegoł e Landeda, porzh an Aber Ach, da studiań a-gevret
darvoud pouezusań an ugentvet kantved e Breizh : ar gelaouenn GWALARN. Aozet e
oa gant ABER, kelaouenn vrezhonek a lennegezh.
Dodenn ar gendael a oa :
« Gwalarn en e amzer, Gwalarn en hon amzer ».
Ret eo notiń e oa pep tra e
brezhoneg e-pad an devezh-se, ur brezhoneg par e live da neus forzh peseurt
yezh eus hon amzer, gouest da zisplegań kement meizad a zo, hag en devezh-se
eta, dreist-holl istor ha skridvarnerezh.
Dudius-tre e oa bet ar prezegennoł
: unan gant an Aotrou Coic diwar-benn istor ar brezhoneg. Re hir e vefe
displegań kement-tra amań siwazh ! Evelkent en deus diskleriet dichek
« Evit ar galleg e ranker gortoz an dekvet kantved evit kavout ul
lennegezh bennak labouret ; evit ar brezhoneg neus troch ebet gant predeneg
an enezenn he doa dija ul lennegezh uhel », 2000 vloaz zo eta, achano arz
dibar ar chlotennoł diabarzh, gwerzioł Taliesin hag an drouized
Goude-se ez eus bet un displegadenn
diwar-benn « Brassell war istor Gwalarn » gant Pierrette Kermoal, a
zisklerias da heul R. Hemon « Ar brezhoneg ne rank ket bezań e servij un
ideologiezh ha pa vefe ar vroadelouriezh »Fellout a rae dezhań enta krouiń
testennoł o defe drezo o-unan un dalvoudegezh lennek bennak, dre forzh labourat
warno. Ha deuet eo a-benn.
Un diaraoger en doa : Tangi
Malmanche, a zo bet displeget deomp e oberenn a ziaraoger gant « Spered ar
Vro » e 1903. Emili Olier a
ginnigas oberenn Youenn Drezen « An dour en-dro dan Inizi » ha da
echuiń e voe studiet romant pouezusań R. Hemon hervez renerez ABER a rene an
devezh, « Tangi Kerviler ».-
===================================================
Ar Vro-Gozh, Kant Vloaz 'Zo
Gwall izel eo kouezhet ar spered
broadel e Breizh : Den n'en deus klemmet pa voe divizet gant TRI YANN AN
NAONED, da geńver an "Nozvezh kletiek" chom hep kanań ar Vro Gozh,
tra m'o deus Korsikiz kanet o c'han broadel-int e Pariz an nozvezh, bet aozet
ganimp-ni, Bretoned ! Ar perag a
gement-se a zo bet roet dichipot gant An TRI YANN war al leurenn : abalamour da
brosez an ARB, istor Kever, ne felle ket dezho reiń koad d'hor c'hannań !
Korsikiz, avat o devez kalz muioc'h
a vombezennoł egedomp ni e Breizh gant un darn vihan-tre a stourmerien a zo
anat-tre ez eo bet gouleviet o frosez ouzh o lakaat da c'hortoz betek pevar
bloaz en toull evit o barn dres e-pad an div dro eus ar votadegoł kanton ha
rannvro !
Ar bloaz-mań 2004 ma vo lidet
kantvet deiz ha bloaz ar Vro Gozh gant ar Vrezhoned gwirion, o deus an Tri
Yann, hag en o zouez, na petra 'ta an Aotrou Jossic ex UDB hag er PSF bremań
lakaet ar VEZH warnomp, ha kement-se dirak millionoł a arvesterien-skinwel !
E Lesneven e fin miz Mae an hini eo
e vo lidoł war an ton bras diwar-benn «
ar VRO GOZH », aozet gant Ti ar Vro Bro Leon. Poent eo eta deskiń komzoł
ar c'han broadel !
T. Gwilhmod
Bro Gozh va Zadou
Ni Breizhiz
a galon karomp hon gwir vro
Brudet eo
an Arvor dre ar bed tro-dro
Dispont
kreiz ar brezel hon tadoł ken mat
A skuilhas
eviti o gwad
Diskan
O Breizh ma
bro, me 'gar ma bro
Tra ma vo
'r mor 'vel mur 'n he zro
Ra vezo
digabestr ma bro
Ar Vretoned
zo tud kalet ha krenv
N'eus pobl
ken kalonek a-zindan an nenv
Gwerz
trist, son dudius a ziwan eno
O pegen
kaer ez out ma bro.
Breizh
douar ar sent kozh, douar ar varzhed
N'eus bro
all a garan kement 'barzh ar bed
Pep menez,
pep traonienn da'm c'halon zo kaer
Enno 'kousk
meur a vreizhad taer.
Mard eo bet
trec'het Breizh er brezeliou bras
He yezh zo
bepred ken bev ha biskoazh
He c'halon
birvidik a lamm c'hoazh 'n he c'hreiz
Dihunet out
bremań, ma Breizh.
Taldir Jaffrennou, 1904
Kamp Katekiz
Dalc'het e vo er bloaz-mań adarre ur c'hamp katekiz
evit ar vugale etre 7 ha 13 bloaz.
E Landreger e vo, eus al Lun 16 a viz Eost betek ar
Sadorn 21, klozet gant un oferenn da 17 eur 30.
An holl obererezhioł a vezo e brezhoneg. ret mat eo
eta d'ar vugale bezań barrek da gomz mat a-walc'h da nebeutań ar yezh.
Evit enskrivań ar vugale en em lakaat e darempred
gant Yann Talbot, rener ar c'hamp ha person Landreger, presbital, 22 220
Landreger , pellgomz : 02 96 92 30 51.
Ar vugale 7-8 vloaz a c'hello komuniań evit ar wech
kentań hag ar re 11-13 bloaz ober o disklźriadur a Feiz.
E lojeriz ar barrez an hini e vo lojet ha bevet ar
vugale. Priz ar c'hamp : 90 euro evit ur bugel, 60 euro evit unan ouzhpenn eus
an hevelep tiegezh.
Yann Talbot,
Prezidant Emglev An Tiegezhioł
TTTTTTTTTTTTTTTTTT
Iliav ha Moger pe Feiz ha Breizh
Heńvel
eo din Breizh ouzh ur voger gozh o kouezhań en he foull, hiziv. Met ne gouezh
ket daoust m'emań ar Gall ouzh hon argarzh abaoe 500 vloaz hag ouzhpenn : bez'
ez eus warni ouzh he goleiń iliav tev mat ar skourroł anezhań, ken kozh hag ar
voger hec'h-unan, o virout outi a gouezhań. An iliav-se a zo disec'het hiziv an
deiz, troc'het e skourroł rez an douar gant un emsav digristenaet na wel ket
emań o tiskar ar voger pa zistaol Feiz hon Tadoł Kozh ha ganti an Hini a zo
"An Hent, ar Sklźrijenn hag ar Vuhez" (Yn 14, 6).
Setu
aze perak, degouezhet d'er stad vantrus m'emaomp-ni en em gavet evel emsav
kristen brezhoneger, distaolet ha gant an Emsav evel kristenion ha gant ar bed
evel brezhonegerion hon eus, a gav din, an dlead da lavarout sklaer hag uhel
hor gred a vroadelourion - pe a vrogarourion - gristen, oc'h en em stummań e
brezhoneg gant Imbourc'h dreist-holl, 'ober kumuniezh' oc'h en em vodań alies,
hag Emglev An Tiegezhioł-Kristenion Breizh - ha se a grog gant ur bedenn uvel
pemdeziek evit ar Vro en hor yezh, eveljust ! - hogen ivez tuta e-touez ar
vrogarourion c'halleger ar re a zo chomet pe deuet da vezań kristenion. Se a
skrivan evit merkań mat n'eo ket un idolenn ar yezh evidon : ur benveg ez eo
hepken, mat da servijań Rouantelezh Doue pe neuze, ma n'eus ket tu, da
zisteurel evel ur benveg dirapar. Gant sikour Doue ha Spered Santel Pantekost
ar yezhoł e teuio ar brezhoneg da greskiń gloar Doue evel m'en deus graet abaoe
1500 vloaz. N'eo ket dav bezań niverus-tre evit derc'hel bev ar c'houlaouenn-se
(he c'holl avat n'eo ket un dra a c'hellan degemer da vat !), he c'hreńvaat hag
reiń tro dezhi da vleuniań en-dro, pa vo deuet un tamm skiant en-dro gant hon
fobl.
T. Gwilhmod
Dizimez, intańv, intańvez, torrdimezet oc'h ?
KEJAŃ : Ur servij
eus Emglev an Tiegezhioł (E.A.T. diazezet e 1949) a glask skoazellań
ar vrezhonegerien(ezed) da gavout o far o virout ar goulennoł kuzh ha
dic'houzvez, eveljust.
Skivit Deomp : digoust eo.
Postel : eat@libertysurf.fr
Kergreven
29800 Trelevenez
Kasit deomp
ivez anvioł ha posteloł pe chomlec'hioł tud a c'hellfe bezań dedennet.
Nevez-Amzer ar Yezhoł
hag an HennadelezhiołRannvroel
Disadorn 15 a viz Mae 2004 da 15 eur, Leurgźr Breizh e Naoned
: emvod da geńver Forom-Bed Gwirioł Mab-Den, aozet gant kźr Naoned hag UNESCO
etre ar 16 hag an 19 a viz Mae. Diskeladeg evit diarc'hań gwirioł Breizh :
hec'h adunvanidigezh tiriegezhel ha kedanavidigezh he yezh hag he wirioł
sevenadurel
Kedell : ksb.ccb@wanadoo.fr
Titouroł : http://www.kuzul.org
KKKKKKKKKKKKKKKKKKKKKK
Bez' ez eo "Kannadig Imbourc'h" ur stagadenn da "Imbourc'h Kelaouenn a Studi" hag embannet
eo enta evit "Keneiled Imbourc'h". Skodenn-vloaz
: 60 euro, o reiń ar gwir da zegemer bep bloaz
peder niverenn stag
outo, ha peder niverenn eus "Kannadig Imbourc'h." Ar skodenn a zo da gas da
Y. Ollivier, 8 leurgźr
ar Marchiz, 56230 Kistreberzh. Ar pennadoł evit ar C'hannadig a zo da gas
dre ar Post da : Yann MIKAEL, 12, Straed René
Giraud, 44130 Blaen ; dre ar genroued da :
yann-eliaza@wanadoo.fr
; Moulerezh prevez Keneiled Imbourc'h ; Rener Kannadig Imbourc'h :
Youenn Olier ; embanner : Yann Mikael.
Niverenn-wask : 50015 ; ISSN : 1144 357X.
[1] Gledemdenn : gled + emdenn (rente retraite) ; "gled" = rente servie en blé ; adstumm d'ar ger "glad".