" KANNADIG ’

Sport ha Riezelouriezh c'hall

Un tamm hegaset e oan bet un nebeut mizioù 'zo, o lenn kazetenn gefridiel Breizh hag ar broioù-krec'h, Ouest- France a fell din lavarout, e derou an hañv enta, da vare Kib Melldroad ar Bed. Bemdeiz war Ouest-France e veze gouestlet pennadoù hag addisplegoù trivliet da zisoc'hoù ar c'hevezadegoù m'o doa paotred skipailh Bro-C'hall - Afrikiz du, na mui na maez, an tri-c'hard anezho (n'eo ket aet da get an drevadennouriezh !) - kemeret perzh enno, bepred gant ar spi o dije an triliv gourzrec'het er bed a-bezh, a-benn ar fin. Hogen n'eo ket hepken war O.F. e veze broudet ar patrioterezh gall giz nevez - dizañjeroc'h evelkent en degouezh-mañ eget da geñver brezelioù braouac'hus ar c'hantved tremenet - hogen, e stalioù-kenwerzh 'zo a bleustran bemdeiz e kêr e oa graet ivez brud, forzh pegement, en-dro d'an darvoud meur a zlee lakaat Bro-C'hall e renk kentañ broadoù an hollved. Stal ar c'higer 'ta, du-mañ, e-kichen an iliz, a oa kinklet penn-da-benn gant tri garlantez, unan amparet gant melloù-troad, fetichenn-veur ar C'hib hollvedel, un eil garlantez amparet gant bannieloù an holl vroioù, pe, kentoc'h an holl riezoù a gemere perzh en abadenn - (soñjal a rit a-walc'h ne oa ket hini Breizh da welout tamm ebet en o zouez) - hag erfin, penn-da-benn d'ar stal, un trede garlantez, an hini splannañ eus an holl, amparet gant bannieloù gall triliv, an hini en deus stlaket penn-da-benn da Europa daou c'hant vloaz 'zo, an triliv muiañ karet gant Le Pen ha paotred e strollad, a ra eus ar prantad-se uhelañ hini istor ar galloud gall, - me lavar deoc'h, peadra da dreiñ sod d'ur brogarour brezhon barnet bemdeiz da arvestiñ outo.

Gwell a se, hunvre veur ar batrioded c'hall a droas da voged a-barzh pell, ha n'hor boe ket da advevañ e Breizh an hurlink eus pevar bloaz 'zo, e 1998, pa reas an darfellegezh c'hall he reuz e pep lec'h en hor bro e-pad ur miz bennak. Gwir eo ivez, en doa servijet trec'h skipailh Roazhon, e 1965, a gav din, da geñver Kib Bro-C'hall er bloavezh-se, da vroudañ ar vrogarouriezh vrezhon. Soñj am eus ez ae va breur-kaer Alan Louarn da bourmen e kêr Roazhon o kemer perzh e gourvolez an engroez, hag eñv o tougen ur Gwenn-ha-Du a n'ouzon pet metrad karrez. Hogen petra fell deoc'h, mat eo ar vrogarouriezh vrezhon dre ma n'o deus Breizhiz kemeret perzh evel Breizhiz en Istor diaoulek ar bed arnevez a zo da ziverkañ, mar dle ar feiz kristen bleuniañ en-dro war ar c'hevandir-mañ un deiz.

Ul lu europat a-benn ar fin ?

Evel bep bloaz he deus ar gazetenn O.F. gouestlet un toullad pennadoù da abadennoù folklorek ar "Gourzrec'h" bet lidet e-kreiz an hañv e Koadkidan e-lec'h emañ staliet ar Skol-Uhel vilourel c'hall a St Cyr. War un dro he deus ar gelaouenn embannet danevelloù diwar ur seurt kendalc'h renet eno gant danvez ofisourion o tont eus skolioù-uhel milourel all eus riezoù kenezelet er C'hevredinad Europat, hag ar re-mañ o c'houlenn e vefe ensavet an abretañ ar gwellañ ur c'henlu europat.

Evel m'em eus soñjet atav, ne c'heller ket hepkoriñ an arme en ur gevredigezh bennak, arnevez pe get ; n'em eus abeg ebet enta da vurutellañ keal un arme europat, er c'hontrol. Soñj am eus e oa bet anv endeo e deroù ar bloavezhioù hanter-kant a sevel ur seurt arme, ur mennad a reas tro-wenn war wall De Gaulle. Kavout a rae din neuze e vije bet hevelep ensavadur un araez galloudus evit diskar ar gealiadurezh riezvroadelour arnevez alaman, saoz, gall, spagnat a zo bet kiriek d'an arnod da zistrujañ broadelezhioù istorel Kornog-Europa, ha peurgent re ar c'henelioù keltiek, ur gealiadurezh he deus en em harpet war al luoez riezel lakaet en o flomm gant galloudoù roueel Kornogeuropa. Dre se em eus kavet boz o stadañ ez eo frammoù al luoez-se end-eeun o deus emouezet ouzh ar ret ma oa dont er-maez eus un istor en deus reuziet buhez remziadoù ha remziadoù a Europiz e-pad kantvedoù ha gwastet, marteze diremed, o stuzegezh peurgent dre an enluadur dre ret a rae eus ar yaouankizoù galvet d'an armeoù ur seurt a sklaved, hag int dalc'het er stad-se e-pad bloavezhioù ha bloavezhioù eus o buhez.

N'ouzon ket penaos o deus an danvez ofisourion renet o frederierezh a-zivout an arme europat da zont. Gwir eo n'eus ken kalz a ster gant an amrizh luoez riezel a gentaou, evel ma oa anezho er c'hantved tremenet. Ar stadvroadoù a oa difennet ganto neuze o deus kollet, er pleustr, o dishualded. Ar renkadoù henvoazel a framme anezho kant vloaz zo a zo aet da get, war un dro gant ar feiz kristen ; n'eus ket mui a sevenadurioù hag a stuzegezhioù awenet ganti, erlec'hiet maz eus bet outo ur c'hultur danvezelour etrevroadel a vez skignet e pep lec'h dre levezon hollvedel ar riez amerikan hollc'halloudek, ken e c'heller soñjal n'eus ket mui a ziforc'h etre stuzegezh an Amerikaned hag hini Europiz ar C'hevredinad.

Div gudenn a sav enta dirak kenduidi un arme europat kevredin. Daoust ha difenn a reont ur stuzegezh europat a-ziforc'h - awenet, avat, gant peseurt prederouriezh - pe neuze, evel hini ar Stadoù-Unanet, netra nemet lazoù armerzhel, hag un demokratiezh vojennel.

En degouezh-mañ, dres, n'he defe mui an arme kefridi speredel ebet eveljust, ha n'he defe mui en he c'harg nemet ur roll kalvezel-rik, bepred a seurt gant hini al lu amerikan, tonket ma vefe d'an holl vrezelioù a vefe renet ganti en amzer da zont tennañ d'ar brezelioù a zo bet kaset da benn en Irak pe en Afganistan. En un degouezh a seurt se ez a ar pennpouez gant ar galvezoniezh, ha da get ez a roll an dud a hiniennoù war an dachenn, ha da netra o niver, peogwir ez eo emgefreekaet an armoù hag an implij anezho.

Moarvat em eus-me hunvreet a-wechoù, e sigur Breizh, eus un arme a vefe heñvel ouzh hini Swiz, un arme a emzifenn-rik hag a vefe war un dro ur skol a geodedouriezh , da reiñ d'ur bobl an tu da beurbadout en he hennadelezh. Hogen, dres, ne c'heller ampennañ un arme a seurt-se nemet en ur riez kevreadel republikan adal an deroù evel maz eo Swiz end-eeun, ur vro vihan, digreizennet a-grenn ar galloud enni.

Ar Stuzegezh Milourelour

E riezoù-diazez Kornogeuropa, Bro-Saoz, Bro-C'hall, Spagn, Alamagn, Italia (an div riez-mañ stuziet diwar skouer an teir c'hentañ) ez eo kenwasket a-grenn ensavadur ar roueelezh ouzh hini ar virourelezh, houmañ azonet peurgent dre an emroelezh, ar fealded hag al lealded rik ouzh nouez ar roue, hemañ fiziadour ar galloud doueel a-berzh an Arloz abaoe grez Kustantin en Europa, nemet en ur gevezañ outi atav ; embregadur ar galloud-se, a-hend-all, a zo bet aroueziet a-viskoazh, en holl gevredigezhioù-se, dre un arliderezh mennet da zarluniañ ar Veurded Doueel end-eeun. Alese arouezennegezh an holl wiskamantoù ha turubailhoù lugernus a wisker d'ar re a zo perzhiek e galloud doueel ar stad, alese ivez pouez al lifreoù livek a zougont gant lorc'h ha fouge, en holl gevredigezhioù gwitibunan, plumachennoù skolidi St Cyr o tennañ da re ar vrezelourion a Nevez-Winea, (anezho, sañset, gouezidi), alese dispakadur ar medalennoù war vruched ar vilourion arveret kenkoulz en armeoù kevunour - gant soudarded an URSS, re gentaou, ez ae ar maout er par-se - hag en armeoù "kevalaour", an holl ganmoederezh-se o vezañ liammet ouzh ur patrom a haelded denel a zo kanmeulet ha gourlaezet en ur film kozh eus an etrevezh-brezel diwezhañ a oa anvet "La Grande Illusion" en anv ar "c'hoari tek".

Un Distro-Prezeg

Amañ e karfen ober un distro-prezeg war an diac'hinad en em ziskouez er grez arnevez atav, er C'hwec'hkogn peurgent, etre an arwarzh romantel a lakaer e kont an talvoudoù milourel hag uhelvennad ar vertuzioù a zo kinniget da bleustriñ warno gant an Aviel, evel maz int displeget e-barzh oberenn Sant Fransez a Sal "An Nor d'ar Vuhez deol". Gouzout a reer a-walc'h e kaver e-touez frammoù al lu gall, - moarvat e-touez re luoez a Gornogeuropa, - izili eus tiegezhioù hengounel tuet d'an Iliz ha d'ar feiz kristen, da nebeutañ d'ar vuhezegezh vat, hep na vefe degaset an izili-se gant an tuadur-se da vont kalz en tu-hont d'ur pleustradur a-ziavez eus ar relijion gristen. Evit gwir, diempret a-grenn eo koustiañs tebet kristen an dud-se, hag int oc'h en em zougen evel tud a feiz hag a enor er gêr, hag o sentiñ a-hend-all, a-wechoù, ouzh urzhioù kriz, dizenel, diskiant ar galloud m'o deus en em ouestlet dezhañ korf hag ene (kv. Aljeria). Un nebeut bloavezhioù 'zo, em boa kemeret perzh e obidoù ur breur-kaer a-berzh va gwreg, hag en em gavet e oan e-tal ofisourion dereziet uhel a-walc'h eus al lu gall, a zlee bezañ kristen, d'am soñj, nemet a oa o komz eus gouennlazhadegoù ar Rwanda en ur stumm kalvezel-rik a rae da unan douetiñ ha denion pe amprevaned a oa eus ar re a oa bet sujet dezho (gwir eo ez eus pilpouzerezh ha digizidigezh-rik gant ar re a ra van da euzhiñ outo). Hogen, daoust ha n'eo ket tonket ur seurt diempradur speredel d'ar gristenion a zilez a-grenn ar soñj da sevel ur bobl gristen ha da labourat hepken eviti ?

Echuiñ a ran an distro-prezeg-mañ. Gwir eo en deus fellet d'an ensavadur milourel gall, d'ur mare e Bro-C'hall, bezañ unan divezel-meurbet. Ret e oa bet d'am zad kaout aotre e holourion evit dimeziñ gwechall gozh. Hogen hep komz eus an ofisourion, en em c'houlennan ha kalz a gristenion a zo c'hoazh e metou an isofisourion a hiziv, anezho kalvezourion rik ; hogen e metou an ofisourion en em c'houlennan ivez ha lec'h a zo ennañ evit krisrenion wirion.

Stuzegezh an Danvez Ofisourion

Emaon o lenn er mare-mañ eñvorennoù Reun ar C'halan e-barzh niverenn diwezhañ Al Liamm, hag eñv o kontañ penaos en doa-eñv heuliet kentelioù ar c'hlas-prientiñ d'ar Skol St Cyr e 1946, en ul Lise e Breizh. Anzav a ran ez on bet batet ha bezivet-mik gant stuzegezh izel, nay hag amoet an danvez ofisourion a heulie kentelioù ar c'hlas-se e-pad ar brezel end-eeun, ha na oa ket uheloc'h o bredrez eget hini sorc'hennidi ar c'hevezadegoù mell-droad, hag int stultennet gant koun ur gevezadeg vrudek gounezet gant o skipailh daou-ugent vloaz a-ziagent, emgann Austerlitz, a fell din lavarout.

E gwirionez ez eo bet reuziet istor Bro-C'hall gant diviz ar roue gall Charlez VII da ensevel un arme diastal en e rouantelezh ; anat e oa ne oa ket sturienn Janed Ark "Doue servijet da gentañ" e sturienn eñv, rak n'eo ket evit saveteiñ nag harpañ ar gristenezh eo en doa savet an arme-se anat eo (ha ne gomzan ket eus ar Pragmatique Sanction). Ha petra soñjal ouzhpenn, eus Loeiz XIV o reiñ al lec'h kentañ en e bolitikerezh d'ar brezelioù impalaerelour, da savidigezh ul lu a yeas da batrom da hini Prus, ha da framm da hini an dispac'herion c'hall, evel ma pourchasas arme ar C'hzar framm an arme ruz. Kenderc'hel a ra an hengounelourion a bourchas bepred sternioù d'al lu gall, da gehelañ un den kriz ha digoustiañs, Loeiz XIV, hep koustiañs kristen ebet atav, o reiñ skouer fall d'e lez ha d'e sujidi, herouezer-brezel ha torfetour-brezel, hervez termenadur a roer d'ar gerioù-se hiziv, dre ma vennont kehelañ un Istor, ha n'eus anezhañ nemet azeuladur an idolennoù.

Peseurt roll d'un arme ?

Kompren a ran en em c'houlennfe kendereoù zo peseurt roll a c'hellont kaout er gevredigezh arnevez pa n'eus ket mui a bobl c'hall eget a bobl vrezhon (hep komz eus an envroidi, n'eus unvaniezh stuzegezhel ha speredel ebet etre ar C'hallaoued) pa n'eus ket c'hoazh a bobl europat, hep ma vefe tu da c'houzout petra e vo ar bobl-se warc'hoazh, a chomo amzalc'het ouzh ar bobl amerikan forzh penaos.

Kalz pouezusoc'h e vefe sevel ur bobl nevez - un argerzh a c'hell padout kantvedoù - eget difenn pobloù n'eus ket mui anezho, pe n'eus ket c'hoazh anezho, ha na oant pe na vint ket da zifenn forzh penaos, marteze.

Diwan korbellet adarre

Diwezhat a-walc'h en deus ar C'huzul-Stad e Pariz roet d'anaout e zisentez a-zivout enframmadur "Diwan" en Deskadurezh Vroadel C'hall ; e-kreiz an hañv, gant ar spi moarvat ne vije ket taolet pled ouzh e vestaol, p'emañ Breizhiz evel holl Europiz gant o ehanoù en deus graet e wall.

Un niver a aozadurioù hag a stolladoù politikel o deus ersavet ouzh ar c'heloù-se, an darn-vuiañ anezho evit sevel o mouezh a-enep da zisentez ur poellgor a reol ar Stad c'hall penn-da-benn hep bezañ atebek dirak ar geodedourion. Evelato em eus taolet meiz ouzh un embannadenn a-berzh al "Libre Pensée du Morbihan", devoded ar Republik gall, - lavarout a reer din e kaver er gronnad-se izili eus strolladoù eus an tu kleiz pellañ evel LCR pe a seurt-se - a gav dispar an diviz kemeret gant arc'hveleion ar relijion c'hall, bourc'hizion barizian an nevetpoellgor a ziwall gant kement a evezh da feiz reizhkred an Iliz c'hall.

Eveljust n'em eus addispleg ebet d'ober da hevelep diskleriadenn, nemet ez on souezhet evelkent o stadañ ez eo braouac'het an dud-se gant ar soñj eus an droug a c'hellfe ober Diwan kaezh d'o Iliz santel. Marteze e vo arvarus Diwan warc'hoazh evit ar gealiadurezh c'hall, gant ma pado avat ; ha dres, e framm an Deskadurezh Vroadel C'hall eo he deus an nebeutañ chañs d'ober berzh ha d'en em ledañ, o kefleuniañ ar gefridi he deus sammet en deroù, daoust ma 'm eus kavet stourmerion o lavarout ne vije ket ken aes an tuta skolidi ma chomfe ar skolioù brezhonek er par prevez.

Hogen daoust hag ar pal pennañ ez eo evit Diwan kreskiñ niver ar skolidi ar buanañ ar gwellañ ? Ne gav ket din, rak anat a-walc'h eo n'eo ket gouest reizhiad ar skolioù "Diwan", gant ar souberezh yezhel zoken, da vrezhonekaat ar vugale evit ar mare. Bugale vihan am eus e skolajoù Diwan, a ya e brezhoneg ouzhin evel maz eont ouzh o mistri, nemet a ya e galleg ouzh o mignoned, evit abegoù a bep seurt, hag a zo sklaer a-walc'h : er gêr, gant o zud, ne reont nemet gant ar galleg ; a-wechoù e teuont eus tiegezhioù lieskenel, aljeriad an tad, en un degouezh, saozez ar vamm en un degouezh all, o komz saozneg ouzh he merc'h er gêr ; en un tiegezh all e teu an tad hag ar vamm eus ar broioù-krec'h, hogen an tad hepken a zo deuet a-benn da zeskiñ ar yezh a-walc'h evit he c'homz didenn-kaer. Goulakaat a ran enta e ra an darn-vuiañ eus skolidi ha skoliadezed Diwan gant ar galleg pa gejont er-maez eus o skolioù hag o skolajoù, nemet ar re a zeufe eus tiegezhioù emsaverion enouestlet er stourm broadel.

Moarvat n'eus ket d'en em chalañ dreist muzul en abeg d'ar c'hwitadenn-se da welout. N'emañ Diwan nemet en e zeroù, ha bremañ maz eo aet da get an teodyezhoù penn-da-benn o deus ar stourmerion ar beurbadelezh dirazo, hag evel an Aotroù Doue e c'hellont lavarout : Amzer 'zo. E-pad an hanter eus o buhez o deus kredet ar stourmerion deuet d'an emsav e deroù ar goudevezh-brezel diwezhañ, e oa o striv evit mirout ar yezh ur redadenn diouzh an eurier. Rak, klevet e oa ne vije tu ebet da adsevel ar yezh maz afe ar rannyezhoù da get. Diwan en devo, da vihanañ, diskouezet ar c'hontrol : aes eo deskiñ brezhoneg da vugale arallyezh, aesoc'h eget n'eo bet deskiñ galleg d'ar bloc'h brezhoneger eus kant vloaz 'zo ; hag int harpet gant hollc'halloud ar Stad C'hall n'o deus kroget ar skolioù gall da efediñ nemet hanter-kant vloaz war-lerc'h diazezidigezh ar re gentañ en hor bro. Hogen, ret eo kompren ivez n'o deus ket trec'het ar skolioù gall drebenn da hollc'halloud ar Stad hepken, hogen dreist-holl dre ma kehentent ur gealiadurezh a oa hini ar patrioterezh gall republikan, ur seurt relijion a intras hag a esmolas ar feiz kristen, relijion orin ar Vrezhoned, a-benn ar fin, harpet gant ar meziennoù en dekvedoù diwezhañ.

Dre se ne gredan ket e c'hello ar brezhoneg trec'hiñ hep bezañ stag ouzh ur mennad politikel bennak, ha n'eo ket hepken hini ar vroadelouriezh vrezhon. Lakaomp, e vefe tu da sevel emberr, ur riezvroad vrezhon, daoust hag ar riezvroad-se a vefe disheñvel diouzh an hini c'hall ? Ne vefe ket eveljust. Neuze perak adsevel pe sevel ur riezvroad vrezhon gant ur yezh arbennik, pa ne vefe diforc'h ebet etrezi ha Bro-C'hall ?

Moarvat e reer dave er stourm evit ar yezh d'ar werin he deus komzet brezhoneg er c'hantvedoù tremenet, ha d'he stuzegezh. Hogen, n'eus forzh penaos aet eo da vat da get ar werin-se, da gentañ ; ha d'an eil, gant ar feiz kristen e oa awenet ar stuzegezh-se ; ha dres emañ ar feiz kristen o vont da get diwar herr ivez er mare-mañ. Ma vennomp adsevel ar yezh e tleomp he stagañ ouzh ur mennad istorel penndalc'hel. Mar n'omp ket gouest enta da vurutellañ istor ar riezvroad c'hall er grez arnevez a-c'houde 1400, hag hini Kornog dre vras en hevelep grez, ez eo koulz deomp dilezel ur stourm evit ar yezh ha n'en deus mui ster na talvoudegezh ebet. Mar ne glask ket ar vrogarourion vrezhon ur ster nevez d'o emgann kantvedel e troint o-unan d'ur bagad istrogelled o c'hoariellat gant ur stultenn amoet, hag an Emsav - evel an Iliz hec'h-unan - d'ur boutikl gant ur glad-kenwerzh hepmuiken. Lezomp paotred ar gallaoueg hag an trefoedoù da vont e breskenn gant o zammig sorc'henn. Gwell eget se o deus an emsaverion da ober. Da gentañ, embann o deus d'ober ez eo brezhoneg yezh Breizh kevan, er reter koulz hag er c'hornog, hag ivez ar broioù-krec'h en hengeltiegva a fell dezho ivez terriñ gant sevenadur an tebet sklerijennoù. Mar ne zeu ket ar brezhoneg er-maez eus al ledenez-mañ evit kehentañ ur bedveizadur nevez e troio d'un albac'henn ma vo heuget outi a-barzh pell kement hini en devo pledet ganti, ha steuziañ a raio, ha da viken ar wech-se.

Er skolioù Diwan e ranker, a-gefridi hag hervez ar reolenn c'hall, reiñ kentelioù a "Instruction Civique" d'ar skolidi, evit o lakaat da berzhiañ e buhez ar geduniezh politikel c'hall. En abeg d'an arnodennoù kefridiel n'eus ket tu, marteze, da zioueriñ ar c'hentelioù-se. Hogen da vihanañ, e tlefe bezañ roet ivez d'ar skolidi, kentelioù a geodedouriezh vrezhon, o teskiñ dezho istor an Emsav, o lakaat anezho da anavezout oberenn Meven Mordiern - biskoazh ned eo bet adembannet abaoe 70 vloaz e b-Prederiadennoù diwar-benn ar yezhoù hag ar brezhoneg ; e pep klas ivez e rankfe oberennoù Roparz Hemon bezañ studiet, e-lec'h barzhonegoù Anjela Duval, a oa, koulskoude, ur vroadelourez vrezhon (hogen talvoudusoc'h eo evelato oberennoù rener Gwalarn eget he re), ha da gentañ, na petra, hini an oberenn diazez "Ur breizhad oc'h adkavout Breizh".

Moarvat e chom Diwan ur stourmadenn c'hoanagus, hogen a zle bezañ kaset da benn war hent hag e framm an Emsav. War an divoud-se, dres, hor bo tro da zistreiñ.

Le Pen hag e drec'hadenn c'hwitet

Diwezhadik eo evit ober en diskar-amzer un addispleg da zarvoudoù c'hoarvezet en deroù-hañv, hag a roas c'hwezennoù yen da rummadoù zo a C'hwec'hkogniz.Anzav a ran e oan bet souezhet gant niver bras ar mouezhioù tapet gant ar babaou a-gentaou en drovezh kentañ eus an dilennadeg, evit an Arlevier e Bro-C'hall, met ne c'hellan ket lavarout e oan nec'het da vat gant se, rak anat a-walc'h a oa n'en doa ar paour-kaezh Le Pen chañs ebet da dapout ar maout en eil tro, ha moarvat e ouie e-unan ne vije ket evitañ a z"divine surprise" an eil gwech. Ar gentel am eus tennet hepken eus an darvoud ez eo pegen pouezus eo levezon ar meziennoù evit brudañ tudennoù ar politikerezh. E devoud, ar re-mañ, evito da livañ Le Pen evel ur babaou pe un euzhvil, a ziskoueze anezhañ memestra, hag evel maz eo buhezek ar paotr ha skogus e zoareoù, e tedenne ar genduegezh, - e-giz Marchais gwechall - seul vui ma oa bet heskinet ha gwallgaset gant paotred ar wask hag ar yoc'hstlenn kefridiel end-eeun. Setu, a bep seurt c'hwec'hkogniz o deus mouezhiet evitañ, dreist-holl riezelourion c'hall eveljust, o dije mouezhiet a-hend-all ken gwazh all, evit Chevenement ha Mégret, hogen ar re-se, anezho "marc'hegourion trist o figur" n'o doa chañs ebet e-skoaz dezhañ, eveljust. En em c'houlenn a ran, a-benn ar fin, ha ne denno ket degouezh Le Pen, da hini ar Jeneral Boulanger, a oa bet tost dezhañ bezañ dilennet da impalaer ar C'hallaoued, ouzhpenn kant vloaz zo dre m'en doa ul lifre rikamanet eus ar re gaerañ, hag eñv a-c'haol war ur marc'h gwenn a ouie fringal eus ar bravañ.

Kement-se evit lavarout ne gredan ket ez eo bet dleet gourzrec'h berrbad ar babaou d'e steuñv politikel, hogen d'ar meziennoù o doa brudet ar skeudenn anezhañ, evel paotr an urzh, ha dres a-drugarez d'ar sokialourion peurgent, e oa bet lakaet da bennskod d'ar stourmadeg , an urzh da ziazezañ en-dro e Bro-C'hall. Setu avat : Le Pen a venne bezañ ur pout war an dachenn-se, ha ret eo lavarout, pa brezege war an destenn-se e oa kalz nerzhusoc'h ha kendrec'husoc'h e gomzoù hag e don eget ne oa re e gevezerion, Jospin peurgent, a seblante bezañ ur paotr jentil a bep hent. Petra fell deoc'h pa vez anv a lakaat urzh ez eo gwell kaout ur babaou eveljust ; lakaomp en dije karet Hue, ar c'homunour, c'hoari ar roll-se, n'en dije bet chañs ebet d'ober berzh, pa denn kentoc'h d'ur c'horrig a liorzh eget d'un diktatour skrijus e vouezh (rak-se ivez ne dizhas, allaz, nemet 3,5 % eus ar mouezhioù bec'h warnañ : e-pelec'h emañ klodoù ar PCF eus tri-ugent vloaz zo ?).

Tu a vefe, moarvat da genderc'hel gant an addisplegoù-mañ diwar-benn dilennadegoù an Arlevier e Bro-C'hall en deroù-hañv diwezhañ. Klask a rin hepken, avat, ar wech-mañ, reiñ va ali diwar-benn an emzalc'h o deus an emsaverion pe ar vrogarourion vrezhon da gaout e-keñver ar strollad gall anvet "Front National", ha se a rin dre ma 'm eus gwelet bannieloù Gwenn-ha-Du a-wechoù e-touez bannieloù triliv da geñver diskeladegoù eus ar strollad-se, ha lennet a-wechoù dre amañ skritelloùigoù peget gant izili ur strollad brezhon a venn bezañ broadelour brezhon, Adsav, emichañs (se a c'houlakaan, rak ne oa ket sinet ar skritelloùigoù-se).

Kavout a ra din e ra ar stourmerion-se an hevelep fazi ha diazezerion an UDB daou-ugent vloaz, eleze, kemer perzh adarre e hengounioù ha stourmadennoù politikel gall e framm ar c'hwec'hkogn. Pal an Emsav n'eo ket tizhout ar sokialouriezh e par ar C'hwec'hkogn, ur sokialouriezh c'hall forzh penaos, na saveteiñ ar ouenn wenn pe ar "sevenadur kornogat" bepred er C'hwec'hkogn, hogen, hepken adsevel hor yezh, he ledañ en hor bro penn-da-benn, hag en tu all dezhi zoken, en ur grouiñ ur vroad nevez el ledenez-mañ, ur vroad a garfen e vefe kristen, hogen na vo ket harpet sur-mat er par-se gant luskad na strollad kornogelour ebet. Atav ez eo bet temptet lod brogarourion vrezhon da gemer perzh e kroaziadegoù zo ha n'o deus netra da welout gant ar pal a zo lakaet d'an Emsav. Faziet eo bet endeo hiniennoù anezho o stourm war-eeun evit Europa nevez ar genelwerinelourion alaman (un dousennad bennak anezho) koulz hag ar re a venne bout perzhiek er groaziadeg evit an tebet demokratiezhoù e-pad ar brezel (ken dister all o niver) pe, dres, paotred an UDB a lakae ur seurtanvet sokialouriezh a-raok ar vroadelouriezh vrezhon.

Dav eo lavarout d'ar re a vefe dedennet da vont gant hentoù dall a seurt-se ez eo Breizh re vihan, ha kalz re vihan niver ar vrogarourion vrezhon, forzh penaos, evit ma vefe dalc'het kont anezho hag eus ar skoazell o defe degaset da seurt kroaziadegoù gant an herouezerion anezho.

D'an emsaverion a vefe manet kristen e lavarin ouzhpenn : n'eus netra da c'hortoz digant al luskadoù dehouelour dre vras evit dazont hag emled ar feiz kristen. Boas eo al luskadoù-se, me 'oar, da ober dave da gelennadurezh an Iliz, nemet en ur bismigat hec'h emzalc'h dirak kudennoù zo a gevredigezh pe a stuzegezh. Hogen, n'eus forzh penaos, kavout a ra din e vije bet emell an Iliz mallusoc'h, skogusoc'h, ha kalz muioc'h da c'hortoz, en ur grez, dres, ma oa kreñv he feiz hag he levezon, evit kendaoniñ ar galloudoù a voe kiriek neuze da lazhadegoù euzhus ha diskiant ma kollas milionoù a vadezidi o buhez diwar o fouez, da geñver ar brezel-bed kentañ, da skouer, oc'h eskumunugañ ar re a gemere perzh er galanaz, lakaomp, eget ned eo hiziv en ur gevredigezh deuet da vezañ estren a-grenn ouzh ar feiz kristen, hag hi dic'halloud, p'emañ o tizeriañ gwashoc'h-gwashañ bemdeiz ken e c'heller lavarout e vo steuziet a-grenn a-benn ugent vloaz, hep spi ebet a adsav peogwir n'he devo ket komprenet zoken peseurt arbennoù a vo bet d'he diskar.

Al luskadoù dehouelour, avat a gav din, o deus meizet an Iliz a-viskoazh evel servijerez ar Stad nemetken, ha n'eo nemet a-geñver d'he lazoù eo e prizont roll kevredigezhel an Iliz e par an divezelezh hag ar speredelezh. Kealiadurezh ar "Front National" a gav he sichenn en ur c'heal eus ar gevredigezh hag eus ar Stad a zo awenet gant ar brederouriezh arnevez ha tezennoù an dispac'h gall, roll ar Stad o vezañ, diouzh an tezennoù-se, kevanañ enni holl gedelfennoù ar gevredigezh (alese ar pouez roet gant paotred ar strollad d'ar banniel triliv, evel arouezinti ar riezelouriezh c'hall gwriziennet e doueeladur istor ar vroad c'hall santel).

N'ouzon ket ha dont a ray da wir an hurlinkoù a geverreuz hag a zrouziwezh a faltazier e sigur Europa aloubet gant tredebediz. Abaoe meur a zek vloaz e klevan anv eus hevelep gwallziouganoù, gant tud a laka savidigezh Europa kiriek da gement gwalleur a c'hell c'hoarvezout er c'hevandir-mañ.

Padal, - ma kemeromp ar c'hraf-se, da skouer, - savidigezh Europa, n'eus forzh pehini e vefe, hon dieub diouzh ar chaovinouriezh c'hall arrizhelour, hag evit pezh a zo, a-hend-all, eus argollusted poblañsoù arallouenn hag arallstuz, e vefe arabat d'ar gristenion koll ho fenn ; ret eo dezho chom spiswel, ha diwall da vezañ perzhiek ha kengiriek, hep merzout hag hep mennout dezho, zoken, marteze, e galanazoù a zoare gant ar re bet sevenet gant ar genelwerinelourion alaman da geñver ar brezel diwezhañ.

Mar tlefe c'hoarvezout hevelep keverreuzioù, ez eo ret-mat gouzout ne vo tu ebet da herzel outo dre lezennoù ha diarbennoù all a nep seurt.

Klasket o doa ar Romaned e dibenn an impalaeriezh embann dezvoù evit parraat ouzh diskar o riez. Arnodet o deus ivez en em renkañ gant ar varbared a aloube tiriegezh an impalaeriezh er C'hornog, o reiñ ar geodedelezh dezho evit o enframmañ en o Stad. Kement-se n'en deus servijet da netra. Roma hag he galloud a zo bet islonket daoust da bep tra. Dre an distruj-se avat he deus gellet ar feiz kristen bezañ ledet e pep lec'h war ar c'hevandir-mañ, dres, dre ma n'o doa hen Kornogiz mammvro, pe gentoc'h, mammstad ebet da zifenn.

Abaoe an azginivelezh dreist-holl he deus ar baganiezh lanvezhet en-dro. Beuziñ a raio hep dale ar gristeniezh kent en ur C'hornog deuet da vezañ ur garnel, dre m'en devo kollet ar feiz kristen. Hogen, dres evel ma lavare Roparz Hemon, gwell o deus an emsaverion d'ober eget "harpañ mogerioù ur garnel".

Youenn Olier

Notenn : Ne gav ket din e ve argollus lanvezhiad ar poblañsoù arallstuz en Europa dre maz eo digulturekaet ar poblañsoù-se. Moarvat e kemerint stuzegezh Europiz paganaet er remziad a zeu ha n'o devo ket muioc'h a vugale egeto.